English
新闻公告
More
化学进展 2004, Vol. 16 Issue (04): 643- 前一篇   后一篇

• 综述与评论 •

甲壳素和壳聚糖化学改性研究进展

马宁;汪琴;孙胜玲;王爱勤*   

  1. (中国科学院兰州化学物理研究所 兰州 730000)
  • 收稿日期:2003-05-01 修回日期:2003-08-01 出版日期:2004-07-26 发布日期:2004-07-26
  • 通讯作者: 王爱勤

Progress in Chemical Modification of Chitin and Chitosan

Ma Ning;Wang Qin;Sun Shengling;Wang Aiqin*   

  1. (Lanzhou Institute of Chemical Physics, Chinese Academy of Sciences, Lanzhou 730000, China)
  • Received:2003-05-01 Revised:2003-08-01 Online:2004-07-26 Published:2004-07-26
  • Contact: Wang Aiqin
甲壳素是一种天然多糖,脱除乙酰基的产物是壳聚糖,作为新型功能生物材料,它们已在水处理、日用化学品、生物工程和医药等领域得到了应用,但它们不溶于一般的有机溶剂,从而限制了其广泛应用.为此,甲壳素和壳聚糖的化学改性成为该材科研究的重要方向之一.本文综述了近年来甲壳素和壳聚糖化学改性方面的研究进展,着重介绍了选择性化学修饰的方法和发展动向.
Chitosan, an amino polysaccharide obtained by deacetylation of chitin is the most abundant natural re-sources and widely distributed in the cuticle of the Crustacea. Recently chitin and chitosan have become of great interest not only as biopolymers, but also as a new functional materials of high potential in various fields ranging from a simple floccule for waste water treatment to medical materials such as for wound healing and prevention of infection. This review has a closer look at chemical modification of chitin and chitosan. Based on current research and existing products, some new and futuristic approaches in this fascinating area are thoroughly discussed.

中图分类号: 

()

[ 1 ] Chitin in Nature and Technology (eds. Muzzarelli R , Jeuniaux C ,Gooday GW) . New York : Plenum Press , 1986. 354
[ 2 ] Roberts G A F. Chitin Chemistry. London : Macmillan Press ,1992. 72
[ 3 ] Applications of Chitin and Chitosan (ed. Goosen M F A) . Lancaster , PA: Technomic Publishing , 1997. 7
[ 4 ] Chitin Handbook (eds. Muzzarelli R A A , Peter M G) . Grottammare : Atec Edizioni , 1997. 193
[ 5 ] 蒋挺大(Jiang T D) . 甲壳素(Chitin) . 北京: 中国环境科学出版社(China Environmental Science Press) , 1996. 216
[ 6 ] Perter M G J . Mol . Sci . Pure Appl . Chem. , 1995 , A32 (4) :629 —640
[ 7 ] Usami Y, Okamato Y, Takayama T. Carbohydr. Polym. , 1998 ,36 : 137 —141
[ 8 ] Hasegawa M, Isogai A , Onabe F. Carbohydr. Polym. , 1993 ,20 : 279 —283
[ 9 ] 李英霞(Li Y X) , 宋妮(Song N) , 管华诗(Guan H S) , 等.中国海洋药物(Chinese Journal of Marine Drugs) , 2001 , (5) :9 —10
[10] 罗宣干(Luo X G) , 卓仁禧(Zhuo R X) , 李满庆(Li M Q) .高等学校化学学报(Chemical Journal of Chinese Universities) ,1996 , (9) : 1416 —1419
[11] Lee M Y, Var F , Shinya Y, Kajiuchi T, Yang J W. Process Biochem. , 1999 , 34 : 493 —500
[12] Seong H S , Whang H S , Ko S W. J . Appl . Polym. Sci . , 2000 ,76 : 2009 —2015
[13] Hsu S C , Don T M, Chiu W Y. Polym. Degrada. & Stability ,2002 , 75 : 73 —83
[14] 伊学琼(Yi X Q) , 张岐(Zhang Q) , 于文霞(Yu W X) . 无机化学学报(Chinese Journal of Inorganic Chemistry) , 2002 , 18(1) : 87 —90
[15] Izume M, Nagae S , Kawagishi H , Ohtakara A. Biosci . Biotech.Biochem. , 1992 , 56 : 448 —453
[16] Muraki E , Yaku F , Kojima H. Carbohydr. Res. , 1993 , 239 :227 —237
[17] Domard A , Cartier N. Int . J . Biol . Macromol . , 1989 , 11 :297 —302
[18] Jeon Y J , Kim S K. Process Biochem. , 2000 , 35 : 623 —632
[19] Tokoro A , Tatewaki N , Suzuki K, Mikami T, Suzuki S , Suzuki M. Chem. Pharm. Bull . , 1988 , 36 : 784 —790
[20] Jenkins D W, Hudson S M. J . Polym. Sci . Part A: Polym.Chem. , 2001 , 39 : 4174 —4181
[21] Nishi N , Noguchi J , Tokura S , Shiota H. Polym. J . , 1979 , 11 :27 —32
[22] 郑化(Zheng H) , 杜予民(Du Y M) , 余家会(Yu J H) , 等.武汉大学学报(Journal of Wuhan University) , 2000 , 46 (6) :685 —688
[23] Kurita K, Ichikawa H , Ishizeki S , Fujisaki H , Iwakura Y. Makromol . Chem. , 1982 , 183 : 1161 —1169
[24] 董炎明(Dong Y M) , 吴玉松(Wu Y S) , 王勉(Wang M) . 物理化学学报(Acta Physica-Chimia Sinica) , 2002 , 18 ( 7) :636 —639
[25] Kurita K, Uno M, Saito Y, Nishiyama Y. Chitin Chitosan Res. ,2000 , 6 : 43 —47
[26] Nishimura S , Kohgo O , Kurita K, Kuzuhara H. Macromolecules ,1991 , 24 : 4745 —4748
[27] Nishimura S , Miura Y, Ren L , Sato M, Yamagishi A , Nishi N ,Tokura S , Kurita K, Ishii S. Chem. Lett . , 1993 , 1623 —1626
[28] Nishimura S , Kai H , Shinada K, Yoshida T, Tokura S , Kurita K, Nakashima H , Yamamoto N , Uryu T. Carbohydr. Res. ,1998 , 306 : 427 —433
[29] Kurita K, Chikaoka S , Kamiya M, Koyama Y. Bull . Chem. Soc.Jpn. , 1988 , 61 : 927 —930
[30] Kurita K, Chikaoka S , Koyama Y. Chem. Lett . , 1988 , 9 —12
[31] Seo T, Gan Y I , Kanbara T, Iijima T. J . Appl . Polym. Sci . ,1989 , 38 : 997 —1009
[32] Uragami T, Tsukamoto K, Inui K, Miyata T. Macromol . Chem.Phys. , 1998 , 199 : 49 —54
[33] Inui K, Tsukamoto K, Miyata T, Uragami T. J . Membrane Sci . ,1998 , 138 : 67 —75
[34] 俞继华(Yu J H) , 冯才旺(Feng C W) , 唐有根(Tang Y G) .广西化工( Guangxi Industry and Engineering) , 1997 , 26 (3) :28 —32
[35] Rogovina S Z, Vikhoreva G A , Akopova T A , Gorbacheva I N. J .Appl . Polym. Sci . , 2000 , 76 : 616 —622
[36] 王爱勤(Wang A Q) , 俞贤达(Yu X D) . 合成化学(Chin. J .Synth. Chem. ) , 1999 , 7 (3) : 308 —314
[37] 蒋挺大(Jiang T D) . 壳聚糖(Chitosan) . 北京(Beijing) : 化学工业出版社(Chemical Industry Press) , 1996. 44
[38] Kurita K, Yoshino H , Yokota K, Ando M, Inoue S , Ishii S ,Nishimura S. Macromolecules , 1992 , 25 : 3786 —3790
[39] Kurita K, Yoshino H , Nishimura S , Ishii S. Carbohydr. Polym. ,1993 , 20 : 239 —245
[40] Kurita K, Yoshino H , Nishimura S , Ishii S , Mori T, Nishiyama Y. Carbohydr. Polym. , 1997 , 32 : 171 —175
[41] Muzzarelli R A A , Tanfani F , Enamuelli M, Mariotti S. J . Membrane Sci . , 1983 , 16 : 295 —308
[42] 李方(Liu F) , 刘文广(Liu W G) , 薛涛(Xue T) , 等. 化学工业与工程(Chemical Industry and Engineering) , 2002 , 19(4) : 281 —285
[43] 董炎明(Dong Y M) , 吴玉松(Wu Y S) , 王勉(Wang M) 等.厦门大学学报. 自然科学版(J . Natural Science Xiamen) ,2001 , 40 (1) : 63 —67
[44] Muzzarelli R A A , Tanfani F. Carbohydr. Polym. , 1985 , 5 :297 —307
[45] 王爱勤(Wang A Q) , 俞贤达( Yu X D) . 功能高分子学报(J . of Functional Polymers) , 1998 , 11 (1) : 83 —86
[46] Yamada H , Imoto T. Carbohydr. Res. , 1981 , 92 : 160 —162
[47] Tokura S , Nishi N , Tsutsumi A , Somorin O. Polym. J . , 1983 ,15 : 485 —489
[48] 王爱勤(Wang A Q) , 肖玉方(Xiao Y F) , 曹农(Cao N) ,等. 中国生化药物杂志(Chinese Journal of Biochemical Pharmaceutics) , 1997 , 18 (1) : 16 —18
[49] 隋卫平(Sui W P) , 杨秀利(Yang X L) , 杨倩( Yang Q) 等.应用化学(Chinese J . of Applied Chemistry) , 2002 , 19 (9) :890 —893
[50] 彭湘红(Peng X H) , 李琼(Li Q) . 应用化工(Applied Chemical Industry) , 2001 , 30 (2) : 35 —37
[51] Zhao Z, Wang Z, Ye N , Wang S. Desalination , 2002 , 144 :35 —39
[52] 陈兴国(Chen X G) , 左榘(Zuo Q) , 钟羽武( Zhong Y W)等. 南开大学学报. 自然科学(J . Nankai University , Natural Science Edition) , 2002 , 35 (2) : 72 —75
[53] 尹承慧(Yi C H) , 侯春林(Hou C L) , 蒋丽霞(Jiang L X) ,等. 第二军医大学学报(Acad. J . Sec. Mil . Med. Univ. ) ,2002 , 23 (5) : 536 —539
[54] Song Y, Onishi H , Nagai T. Biol . Pharm. Bull . , 1993 , 16 :48 —54
[55] Ohya Y, Nonomura K, Ouchi T. J . Bioact . Biocompat . Polym. ,1995 , 10 : 223 —244
[56] 展曲峰(Zhan Q F) , 李英霞(Li Y X) , 宋妮(Song N) . 中国海洋药物(Chinese Journal of Marine Drugs) , 2001 , (6) :40 —42
[57] Miyazaki T, Matsushima Y. Bull . Chem. Soc. Jpn. , 1968 , 41 :2723 —2731
[58] 陈凌云(Chen L Y) , 杜予民(Du Y M) , 肖玲(Xiao L) , 等.应用化学(Chinese J . of Applied Chemistry) , 2001 , 18 (1) :5 —8
[59] Muzzarelli R A A , Tanfani F , Emanuelli M. Carbohydr. Res. ,1982 , 109 : 199 —204
[60] Muzzarelli R A A , Ilari P , Petrarulo M. Int . J . Biol . Macromol . , 1994 , 16 : 177 —180
[61] Delben F , Muzzarelli R A A. Carbohydr. Polym. , 1989 , 11 :221 —232
[62] Dobetti L , Dellben F. Carbohydr. Polym. , 1992 , 18 : 273 —282
[63] Muzzarelli R A A , Weckx M, Filippini O , Sigon F. Carbohydr.Polym. , 1989 , 11 : 293 —306
[64] Cuero R G, Osuji G, Washington A. Biotechnol . Lett . , 1991 ,13 : 441 —444
[65] 蒋挺大(Jiang T D) . 化学通报(Chem. Bull . ) , 1996 , 59(1) : 22 —26
[66] 林友文(Lin Y W) , 周孙英(Zhou S Y) , 陈伟(Chen W) ,等. 福建医科大学学报(J . of Fujian Med. Univ. ) , 2002 , 36(1) : 79 —81
[67] 高永红(Gao Q H) , 马全红(Ma Q H) , 邹宗柏(Zou Z B) .东南大学学报(J . of Southeast University) , 2001 , 31 (1) :104 —106
[68] Shigemasa Y, Ishida A , Sashiwa H , Saimoto H , Okamoto Y, Minami S. Chem. Lett . , 1995 , 623 —624
[69] Muzzarelli R A A , Ilari P , Tomasetti M. Carbohydr. Polym. ,1993 , 20 : 99 —105
[70] Muzzarelli R A A , Giagini G, Bellardini M, Simonelli L , Castaldini C , Gratto G. Biomaterials , 1993 , 14 : 39 —43
[71] Muzzarelli R A A , Tarsi R , Filippini O , Giovanetti E , Biagini G,Varaldo P E. Antimicrob. Agents Chemother. , 1990 , 34 :2019 —2023
[72] Muzzarelli R A A , Zucchini C , Ilari P , Pugnaloni A , Belmonte M M, Biagini G, Castaldini C. Biomaterials , 1993 , 14 : 925 —929
[73] Harmon R E , De K K, Gupta S K. Carbohydr. Res. , 1973 , 31 :407 —409
[74] Kurita K, Kawata M, Koyama Y, Nishimura S. J . Appl . Polym.Sci . , 1991 , 42 : 2885 —2891
[75] Kojima K, Yoshikuni M, Suzuki T. J . Appl . Polym. Sci . ,1979 , 24 : 1587 —1593
[76] Shigeno Y, Kondo K, Takemoto K. J . Macromol . Sci . -Chem. ,1982 , A17 : 571 —583
[77] Kurita K, Inoue S , Yamamura K, Yoshino H , Ishii S , Nishimura S. Macromol . , 1992 , 25 : 3791 —3794
[78] Caner H , Hasipoglu H , Yilmaz O , Yilmaz E. Eur. Polym. J . ,1998 , 34 : 493 —497
[79] Lagos A , Reyes J . J . Polym. Sci . Part A: Polym. Chem. ,1988 , 26 : 985 —991
[80] Shigeno Y, Kondo K, Takemoto K. Makromol . Chem. Rapid.Commun. , 1981 , 182 : 709 —712
[81] Berkovich L A , Tsyurupa M P , Davankov V A. J . Polym. Sci . ,Polym. Chem. Ed. , 1983 , 21 : 1281 —1287
[82] Yang S , Tirmizi S A , Burns A , Barney A A , Risen W M. Synth.Met . , 1989 , 32 : 191 —200
[83] Sashiwa H , Shigemasa Y, Roy R. Carbohydr. Polym. , 2002 ,49 : 195 —205
[84] Jia Z, Shen D , Xu W. Carbohydr. Res. , 2001 , 333 : 1 —6
[85] 许晨(Xu C) , 卢灿辉(Lu C H) . 功能高分子学报(J . of Functional Polymers) , 1997 , 10 : 51 —55
[86] 张亚静(Zhang Y J ) , 朱瑞芬( Zhu R F) , 童兴龙( Tong X L) . 水处理技术( Technology of Water Treatment) , 2001 , 27(5) : 281 —283
[87] 唐有根(Tang Y G) , 蒋刚彪(Jiang G B) , 谢光东(Xie G D) . 湖南化工( Hunan Chemical Industry) , 2000 , 30 ( 2) :30 —33
[88] Hall L D , Yalpani M. J . Chem. Soc. , Chem. Commun. , 1980 ,1153 —1154
[89] Yalpani M, Hall L D. Macromolecules , 1984 , 17 : 272 —281
[90] Yalpani M, Hall L D , Tung M A , Brooks D E. Nature , 1983 ,302 : 812 —814
[91] Holme K R , Hall L D. Macromolecules , 1991 , 24 : 3828 —3833
[92] Holme K R , Hall L D. Carbohydr. Res. , 1992 , 225 : 291 —306
[93] Tojimaa T, Katsuraa H , Nishikia M, Nishia N , Tokurab S , Sakairia N. Carbohydr. Polym. , 1999 , 40 : 17 —22
[94] Liu X, Tokura S , Haruki M, Nishi N , Sakairi N. Carbohydr.Polym. , 2002 , 49 : 103 —108
[95] Yang Z, Yuan Y. J . Macromol . Sci . , Chem. , 2001 , 82 :1838 —1841
[96] Jiang H , Su W, Hazel J , Grant J T, Tsukruk V V , Cooper T M,Bunning T J . Thin Solid Films , 2000 , 372 : 85 —93
[97] 陈忻(Chen X) . 精细化工( Fine Chemical Industry) , 2001 ,(2) : 78 —93
[98] 吴兴中(Wu X Z) , 陈惠黎(Chen H L) . 生命的化学(Chemistry of Life) , 1997 , 17 (2) : 28 —30

[1] 王玉冰, 陈杰, 延卫, 崔建文. 共轭微孔聚合物的制备与应用[J]. 化学进展, 2021, 33(5): 838-854.
[2] 卢芸, 李景鹏, 张燕, 仲国瑞, 刘波, 王慧庆. 木基炭微纳功能骨架[J]. 化学进展, 2020, 32(7): 906-916.
[3] 王子瑄, 王跃飞, 齐崴, 苏荣欣, 何志敏. DNA-多肽复合分子的设计、组装与应用[J]. 化学进展, 2020, 32(6): 687-697.
[4] 闻静, 李禹红, 王莉, 陈秀楠, 曹旗, 何乃普. 基于壳聚糖二氧化碳智能材料[J]. 化学进展, 2020, 32(4): 417-422.
[5] 左继浩, 陈嘉慧, 文秀芳, 徐守萍, 皮丕辉. 用于分离油水乳液的先进材料[J]. 化学进展, 2019, 31(10): 1440-1458.
[6] 白蕾, 王艳凤, 霍淑慧, 卢小泉. 金属-有机骨架及其功能材料在食品和水有害物质预处理中的应用[J]. 化学进展, 2019, 31(1): 191-200.
[7] 查东东, 郭斌, 李本刚, 银鹏, 李盘欣. 热塑性淀粉耐水性的化学与物理作用机制[J]. 化学进展, 2019, 31(1): 156-166.
[8] 郑娜, 介素云, 李伯耿. 端羟基聚丁二烯液体橡胶的合成、化学改性及应用[J]. 化学进展, 2016, 28(5): 665-672.
[9] 高鹏, 高彬彬, 高建强, 张锴, 杨勇平, 陈鸿伟. 壳聚糖及其复合物对水中汞离子的脱除[J]. 化学进展, 2016, 28(12): 1834-1846.
[10] 金亨到, 王立, 俞豪杰, 童荣柏, 周卫东. 主链或侧链含二茂铁的聚合物的合成和应用[J]. 化学进展, 2016, 28(1): 51-57.
[11] 夏梦婵, 杨英威. 基于柱芳烃的有机功能材料[J]. 化学进展, 2015, 27(6): 655-665.
[12] 张晓敏, 张力, 贺雪英, 吴俊涛. 冷冻干燥法制备聚合物基新型材料及其应用[J]. 化学进展, 2014, 26(11): 1832-1839.
[13] 王奕寒, 脇坂港. 纳米纤维制备工艺进展及其对壳聚糖的适用性分析[J]. 化学进展, 2014, 26(11): 1821-1831.
[14] 康丁, 张洪斌, 西成胜好. 生物医用结冷胶及其改性水凝胶材料[J]. 化学进展, 2014, 26(07): 1172-1189.
[15] 曹锦珠, 王志祥, 陈润锋, 李欢欢, 郑超, 黄维. 1,8-位修饰杂芴类有机光电功能材料的合成与应用[J]. 化学进展, 2013, 25(08): 1350-1361.