English
新闻公告
More
化学进展 2011, Vol. 23 Issue (01): 125-135 前一篇   后一篇

• 综述与评论 •

环境响应的智能小分子有机凝胶材料

周义锋   

  1. 上海应用技术学院化学与环境工程学院 上海 200235
  • 收稿日期:2010-06-01 修回日期:2010-08-01 出版日期:2011-01-20 发布日期:2011-09-02
  • 作者简介:e-mail:yfzhou@sit.edu.cn
  • 基金资助:

    上海市教委科研创新基金项目(No.11YZ220)资助

Environmental Responsive Smart Low Molecule Organogel Materials

Zhou Yifeng   

  1. School of Chemical and Environmental Engineering, Shanghai Institute of Technology, Shanghai 200235, China
  • Received:2010-06-01 Revised:2010-08-01 Online:2011-01-20 Published:2011-09-02

小分子有机凝胶(low molecule organogel,LMOG)是近年来逐渐发展起来的一类新型自组装材料,随着研究的深入,LMOG的功能化特别是对环境有智能响应的凝胶体系引起人们极大的研究兴趣。本文综述了4类智能响应的凝胶体系的研究进展,即: 光响应小分子凝胶体系,主要是凝胶因子内含有偶氮苯、二芳乙烯等光致变色基团;电化学响应小分子凝胶体系,主要是凝胶因子内含有四硫富瓦烯等电化学响应基团;离子(分子)响应的小分子凝胶体系,通过凝胶和客体离子(分子)间通过电荷转移或结构形变等形式实现响应;超声波响应小分子凝胶体系,在超声波外力的存在下,使分子结构以有利于形成分子间氢键的形式存在,从而形成稳定凝胶。

Low molecule organogel(LMOG)is a new type of self-assembled materials gradually developed in recent years, with the further research, functional LMOGs, especially smart response system for the environment attracted great interests of the researchers. In this review, four types of smart response systems are mainly described, namely, photo response LMOG systems, which containing azobenzene, diarylethylene and other photochromic groups; electrochemical response LMOG systems, which containing tetrathiafulvalene (TTF) and other electrochemical response groups; ions (molecules) response LMOG systems, which responds through the charge transfer between the LMOGs and the guest ions (molecules) or the structure deformation; ultrasound response LMOG systems, with the external ultrasound force, molecular structure to facilitate the formation of intermolecular hydrogen bonds form, and thus to form a stable gel.

中图分类号: 

()

[1] 顾雪蓉(Gu X R), 朱育平(Zhu Y P). 凝胶化学(Gel Chemistry). 北京: 化学工业出版社(Shanghai: Chemical Industry Press), 2005
[2] 王毓江(Wang Y J), 唐黎明(Tang L M), 于建(Yu J). 化学进展(Progress in Chemistry), 2009, 21(6): 1312—1324
[3] Vemula P, John G. Acc. Chem. Res., 2008, 41: 769—782
[4] Li J, Wang R, Liu X, Pan H. J. Phys. Chem. B, 2009, 113: 5011—5015
[5] Estroff L, Hamilton A. Chem. Rev., 2004, 104: 1201—1218
[6] Van Bommel K, Friggeri A, Shinkai S. Angew. Chem. Int. Ed., 2003, 42: 980—999
[7] Jung J, Shinkai S. Topics in Current Chemistry, 2004, 248: 223—260
[8] Bao C, Lu R, Jin M, Xue P, Tan C, Xu T, Liu G, Zhao Y. Chem. Eur. J., 2006, 12: 3287—3294
[9] Bao C, Lu R, Jin M, Xue P, Tan C, Liu G, Zhao Y. Org. Biomol. Chem., 2005, 3: 2508—2512
[10] Jung J H, Ono Y, Sakurai K, Sano M, Shinkai S. J. Am. Chem. Soc., 2000, 122: 8648—8653
[11] Kumar J, Neckers D. Chem. Rev., 1989, 89: 1915—1925
[12] Yagai S, Karatsu T, Kitamura A. Langmuir, 2005, 21: 11048—11052
[13] Yagai S, Nakajima T, Kishikawa K, Kohmoto S, Karatsu T, Kitamura A. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127: 11134—11139
[14] Yagai S, Iwashima T, Kishikawa K, Nakahara S, Karatsu T, Kitamura A. Chem. Eur. J., 2006, 12: 3984—3994
[15] Jung J H, Ono Y, Sakurai K, Sano M, Shinkai S. J. Am. Chem. Soc., 2000, 122: 8648—8653
[16] Ono Y, Nakashima K, Sano M, Hojo J, Shinkai S. J. Mater. Chem., 2001, 11: 2412—2419
[17] Jung J H, Kobayashi H, Masuda M, Shimizu T, Shinkai S. J. Am. Chem. Soc., 2001, 123: 8785—8789
[18] Jung J H, Lee S, Yoo J S, Shinskai S. Chem. Eur. J., 2003, 9: 5307—5313
[19] Jung J H, Shinskai S, Shimizu T. Chem. Mater., 2003, 15: 2141—2145
[20] Koumura N, Kudo M, Tamaoki N. Langmuir, 2004, 20: 9897—9900
[21] Moriyama M, Mizoshita N, Kato T. Bull. Chem. Soc. Jpn., 2006, 79: 962—964
[22] Moriyama M, Mizoshita N, Yokota T, Kishimoto K, Kato T. Adv. Mater., 2003, 15: 1335—1338
[23] van der Laan S, Feringa B, Kellogg R, van Esch J. Langmuir, 2002, 18: 7136—7140
[24] De Loos M, van Esch J, Kellogg R, Feringa B. Angew. Chem. Int. Ed., 2001, 40: 613—616
[25] Zhou Y, Yi T, Li T, Zhou Z, Li F, Huang W, Huang C. Chem. Mater., 2006, 18: 2974—2981
[26] Zhou Y, Xu M, Yi T, Xiao S, Zhou Z, Li F, Huang C. Langmuir, 2007, 23: 202—208
[27] Zhou Y, Xu M, Wu J, Yi T, Han J, Xiao S, Li F, Huang C. J. Phys. Org. Chem., 2008, 21: 338—343
[28] Zhou Y, Yi T, Li T, Guo Y, Yi T, Xiao S, Li F, Huang C. J. Colloid Inter. Sci., 2008, 321: 205—211
[29] Ji Y, Kuang G, Jia X, Chen E, Wang B, Li W, Wei Y, Lei J. Chem. Commun., 2007, 4233—4235
[30] Irie M, Mohri M. J. Org. Chem., 1988, 53: 803—808
[31] Irie M. Chem. Rev., 2000, 100: 1685—1716
[32] Irie M, Uchida T, Tsuzuki H. Chem. Lett., 1995, 8: 899—900
[33] Irie S, Irie M. Bull. Chem. Soc. Jpn., 2000, 73: 2385—2388
[34] De Jong J J D, Lucas L N, Kellogg R M, van Esch J, Feringa B L. Science, 2004, 304: 278—281
[35] De Jong J J D, Hania P R, Pagzlys A, Lucas L N, de Loos M, Kellogg R M, Feringa B L, van Esch J H. Angew. Chem. Int. Ed., 2005, 44: 2373—2376
[36] De Jong J J D, Tiemersma-Wegman T D, van Esch J H, Feringa B L. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127: 13804—13805
[37] Wang S, Shen W, Feng Y, Tian H. Chem. Commun., 2006, 1497—1499
[38] Xiao S, Zou Y, Yu M, Yi T, Zhou Y, Li F, Huang C. Chem. Commun., 2007, 4758—4760
[39] Eastoe J, Sánchez-Dominguez M, Wyatt P, Heenan K. Chem. Commun., 2004, 2608—2609
[40] Ayabe M, Kishida T, Fujita N, Sada K, Shinkai S. Org. Biomol. Chem., 2003, 1: 2744—2747
[41] Kitahara T, Shirakawa M, Kawano S, Beginn U, Fujita N, Shinkai S. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127: 14980—14981
[42] Wang C, Zhang D, Zhu D. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127: 16372—16373
[43] Wang C, Chen Q, Sun F, Zhang D, Zhang G, Huang Y, Zhao R, Zhu D. J. Am. Chem. Soc., 2010, 132: 3092—3096
[44] Akutagawa T, Kakiuchi K, Hasegawa T, Noro S, Nakamura T, Hasegawa H, Mashiko S, Becher J. Angew. Chem. Int. Ed., 2005, 44: 7283—7287
[45] Puigmarti-Luis J, Laukhin V, del Pino A, Vidal-Gancedo J, Rovira C, Laukhina E, Amabilino D. Angew. Chem. Int. Ed., 2007, 46: 238—241
[46] Puigmarti-Luis J, del Pino A, Laukhina E, Esquena J, Laukhin V, Rovira C, Vidal-Gancedo J, Kanaras A, Nichols R, Brust M, Amabilino D. Angew. Chem. Int. Ed., 2008, 47: 1861—1865
[47] Kawano S, Fujita N, Shinkai S. J. Am. Chem. Soc., 2004, 126: 8592—8593
[48] Kawano S, Fujita N, Shinkai S. Chem. Eur. J., 2005, 11: 4735—4742
[49] Maeda H, Haketa Y, Nakanish T. J. Am. Chem. Soc., 2007, 129: 13661—13674
[50] Wang C, Zhang D, Zhu D. Langmuir, 2007, 23: 1478—1482
[51] Yang H, Yi T, Zhou Z, Zhou Y, Wu J, Xu M, Li F, Huang C. Langmuir, 2007, 23: 8224—8230
[52] Liu Q, Wang Y, Li W, Wu L. Langmuir, 2007, 23: 8217—8223
[53] Ahmed S, Sallenave X, Fages F, Mieden-Gundert G, Müller W, Müller U, Vgtle F, Pozzo J. Langmuir, 2002, 18: 7096—7101
[54] Mukhopadhyay P, Iwashita Y, Shirakawa M, Kawano S, Fujita N, Shinkai S. Angew. Chem. Int. Ed., 2006, 45: 1592 —1595
[55] Naota T, Koori H. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127: 9324—9325
[56] Isozak K, Takay H, Naota T. Angew. Chem. Int. Ed., 2007, 46: 2855—2857
[57] Wu J, Yi T, Shu T, Yu M, Zhou Z, Xu M, Zhou Y, Zhang H, Han J, Li F, Huang C. Angew. Chem. Int. Ed., 2008, 47: 1063—1067
[58] Wu J, Yi T, Xia Q, Zou Y, Liu F, Dong J, Shu T, Li F, Huang C. Chem. Eur. J., 2009, 15: 6234—6243
[59] Roubeau O, Colin A, Schmitt V, Clérac R. Angew. Chem. Int. Ed., 2004, 43: 3283—3286
[60] Hu S, Liu T, Liu D, Chen S. Macromolecules, 2007, 40: 6786—6788
[61] Shirakawa M, Fujita N, Shinkai S, Shinkai S. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127: 4164—4165

[1] 刘晓珺, 秦朗, 俞燕蕾. 胆甾相液晶螺旋方向的光调控[J]. 化学进展, 2023, 35(2): 247-262.
[2] 郑明心, 谭臻至, 袁金颖. 光响应Janus粒子体系的构建与应用[J]. 化学进展, 2022, 34(11): 2476-2488.
[3] 郑明心, 曾敏, 陈曦, 袁金颖. 光响应形变液晶聚合物的结构与应用[J]. 化学进展, 2021, 33(6): 914-925.
[4] 杨爽, 杨贤鹏, 王宝俊, 王蕾. 基于核酸的纸基荧光生物传感器的设计及应用[J]. 化学进展, 2021, 33(12): 2309-2315.
[5] 李志勇, 冯莹, 王慧勇, 袁晓晴, 赵玉灵, 王键吉. 光响应离子液体的结构与性能调控[J]. 化学进展, 2019, 31(11): 1550-1559.
[6] 王平, 杨巧凤, 赵传壮*. 光响应性微凝胶的分子设计和智能材料构筑[J]. 化学进展, 2017, 29(7): 750-756.
[7] 詹媛媛, 刘玉云, 吕久安, 赵勇, 俞燕蕾. 光响应固体表面的浸润性调控[J]. 化学进展, 2015, 27(2/3): 157-167.
[8] 孙涛, 李月明, 辛飞飞, 李尚洋, 侯月会, 郝爱友. 基于环糊精和偶氮化合物的光控可逆超分子体系[J]. 化学进展, 2012, 24(01): 70-79.
[9] 王威, 王晓振, 程伏涛, 俞燕蕾, 朱玉田. 基于光响应高分子材料的柔性执行器件[J]. 化学进展, 2011, 23(6): 1165-1173.
[10] 陈绪猛 陆学民 路庆华. 离子自组装方法在偶氮光响应材料制备中的应用[J]. 化学进展, 2010, 22(06): 1125-1132.
[11] 张海璇,孟旬,李平. 光和温度刺激响应型材料*[J]. 化学进展, 2008, 20(05): 657-672.
[12] 法文君,昝菱,龚楚清,钟家柽. 纳米TiO2固相光催化降解固体废弃塑料*[J]. 化学进展, 2008, 20(01): 19-25.
[13] 田蒙奎,上官文峰,王世杰,欧阳自远. 可见光响应光解水制氢的半导体光催化剂*[J]. 化学进展, 2007, 19(05): 680-688.
[14] 陈崧哲,张彭义,祝万鹏,刘福东. 可见光响应光催化剂研究进展*[J]. 化学进展, 2004, 16(04): 613-.