English
新闻公告
More
化学进展 2009, Vol. 21 Issue (6): 1312-1324 前一篇   后一篇

• 综述与评论 •

基于低分子量凝胶因子的超分子水凝胶:从结构到功能*

王毓江|唐黎明**|于建   

  1. (清华大学化学工程系 | 先进材料教育部重点实验室 | 北京100084)
  • 收稿日期:2008-07-07 修回日期:2008-10-07 出版日期:2009-06-24 发布日期:2009-06-16
  • 通讯作者: 唐黎明 E-mail:tanglm@tsinghua.edu.cn
  • 基金资助:

    国家自然科学基金

Supramolecular Hydrogel Based on Low-Molecular-Weight Gelators: From Structure to Function

Wang Yujiang ;  |Tang Liming** ;  |Yu Jian   

  1. (Laboratory of Advanced Materials, Department of Chemical Engineering| Tsinghua University| Beijing 100084, China)
  • Received:2008-07-07 Revised:2008-10-07 Online:2009-06-24 Published:2009-06-16
  • Contact: Tang Liming E-mail:tanglm@tsinghua.edu.cn

基于低分子量凝胶因子的超分子水凝胶由于其良好的刺激相应性及生物相容性,在智能凝胶、组织工程等方面有广泛的应用前景。而凝胶因子的设计制备与凝胶机理的研究已成为其发展的关键,本文在介绍超分子凝胶的基本概念的基础上,综述了超分子水凝胶近期的研究进展,主要介绍了凝胶因子的种类及超分子水凝胶的应用,并对超分子凝胶领域的国内外研究现状及前景进行了评述。

Due to the remarkable sensitivity to external stimuli incorporated with biocompatible property, supramolecular hydrogel based on low-molecular-weight gelator has gained immense interests. This materials has many potential applications areas, such as smart gel, tissue engineering, etc. The design and preparation of low molecular weight organic gelators as well as understanding of the mechanism of the gelation process have attracted great attention recently and become the key point for supramolecular hydrogel. In this paper, basic concepts of supramolecular hydrogel are introduced firstly. The structural motifs and functions of the supramolecular hydrogels are reviewed in detail. Finally, the current research and perspective of supramolecular hydrogel are discussed.

Contents
1 Supramolecular gel
1.1 Introduction to supramolecular gel
1.2 Structure and property of supramolecular gel
1.3 Progress of related research of domestic groups
2 Supramolecular hydrogel
2.1 Introduction
2.2 Structural classification of hydrogelators
3 Functions of the supramolecular hydrogels
3.1 Supramolecular hydrogels that respond to external stimuli
3.2 Supramolecular hydrogels in electrooptics/photonics
3.3 Supramolecular hydrogels as structure directing agents for inorganic materials synthesis
3.4 Supramolecular hydrogels in biomedical applications
3.5 Other applications
4 Conclusions

中图分类号: 

()

[ 1 ]  Sangeetha NM, Maitra U. Chem. Soc. Rev. , 2005 , 34 : 821 —836
[ 2 ]  Terech P , Weiss R G. Chem. Rev. , 1997 , 97 : 3133 —3159
[ 3 ]  Weiss R G, Terech P. Molecular Gels: Materials with Self-Assembled Fibrillar Networks. Dordrecht : Springer , 2006
[ 4 ]  Estroff L A , Hamilton A D. Chem. Rev. , 2004 , 104 : 1201 —1217
[ 5 ]  侯仲轲(Hou Z K) , 陈立功(Chen L G) , 薛福华(Xue F H) 等.化学通报(Chemistry) , 2005 , 9 : 643 —649
[ 6 ]  杨亚江( Yang Y J ) , 崔文瑾(Cui W J ) . 有机化学(Chinese Journal of Organic Chemistry ) , 2001 , 21 (9) : 632 —639
[ 7 ]  Li J , Cui W J , Wang L , et al . Chin. J . Org. Chem. , 2002 , 22 :651 —657
[ 8 ]  Bao C Y, Lu R , Jin M, et al . Chem. Eur. J . , 2006 , 12 : 3287 —3294
[ 9 ]  Xue P C , Lu R , Li D M, et al . Chem. Mater. , 2004 , 16 : 3702 —3707
[10 ]  Yang X C , Lu R , Xu T H , et al . Chem. Commun. , 2008 , 453 —455
[11 ]  Xue P , Lu R , Chen G, et al . Chem. 2Eur. J . , 2007 , 13 : 8231 —8239
[12 ]  Zhou Y F , Xu M, Yi T, et al . Langmuir , 2007 , 23 : 202 —208
[13 ]  Xiao S Z, Zou Y, Yu M X, et al . Chem. Commun. , 2007 , 4758 —4760
[14 ]  Yang H , Yi T, Zhou Z G, et al . Langmuir , 2007 , 23 : 8224 —8230
[15 ]  Shu T M, Wu J C , Lu M, et al . J . Mater. Chem. , 2008 , 18 :886 —893
[16 ]  Shu TM, Wu J C , Yi T, et al . Angew. Chem. Int . Ed. , 2008 ,47 : 1063 —1068
[17 ]  Wang C , Zhang D Q , Zhu D B. Langmuir , 2007 , 23 : 1478 —1482
[18 ]  Wang C , Zhang D Q , Xiang J F , et al . Langmuir , 2007 , 23 :9195 —9200
[19 ]  Zhan C L , Gao P , Liu M H. Chem. Commun. , 2005 , 462 —464
[20 ]  Li Y G, Wang T Y, Liu M H. Tetrahedron , 2007 , 63 : 7468 —7473
[21 ]  Li Y G, Wang T Y, Liu M H. Soft Matter , 2007 , 3 : 1312 —1317
[22 ]  Yan X H , Cui Y, He Q , et al . Chem. Mater. , 2008 , 20 : 1522 —1526
[23 ]  Zhang Y W, Huang W, Zhou Y F , et al . Chem. Commun. , 2007 ,2587 —2589
[24 ]  Li W S , Jia X R , Wang B B , et al . Tetrahedron , 2007 , 63 :8794 —8800
[25 ]  Li Y G, Liu K Q , Liu J , et al . Langmuir , 2006 , 22 : 7016 —7020
[26 ]  Liu J , Yan J L , Yuan X W, et al . J . Colloid Interface Sci . , 2008 ,318 : 397 —404
[27 ]  He J , Yan B , Yu B Y, et al . J . Colloid Interface Sci . , 2007 , 316 :825 —830
[28 ]  Shi N , Dong H , Yin G, et al . Adv. Funct . Mater. , 2007 , 17 :1837 —1843
[29 ]  Wu J W, Tang L M, Chen K, et al . J . Colloid Interface Sci . ,2007 , 307 : 280 —287
[30 ]  Yan L , TangL M, Wang YJ . Acta Polymerica Sinica , 2006 , 736 —739
[31 ]  Wang Y J , TangL M, Wang Y. Chem. Lett . , 2006 , 35 : 548 —549
[32 ]  Wang Y J , Tang L M, Yu H. J . Colloid Interface Sci . , 2008 , 319 :357 —364
[33 ]  Wang Y J , Tang L M, Yu J . Cryst . Growth Des. , 2008 , 8 : 884 —889
[34 ]  Wang Y J , Yan L , Tang L M, et al . Chin. Chem. Lett . , 2007 ,18 : 1009 —1012
[35 ]  Fuhrhop J H , Wang T Y, Bhosale S , et al . Molecular Gels: Materials with Self-Assembled Fibrillar Networks ( Eds. Weiss R G,Terech P) . Dordrecht : Springer , 2006. 649 —664
[36 ]  Bhattacharya S , Maitra U , Mukhopadhyay S , et al . Molecular Gels :Materials with Self-Assembled Fibrillar Networks ( Eds. Weiss R G,Terech P) . Dordrecht : Springer , 2006. 613 —647
[37 ]  Vintiloiu A , Leroux J C. J . Controlled Release , 2008 , 125 : 179 —192
[38 ]  Antonietti M, Forster S. Adv. Mater. , 2003 , 15 : 1323 —1333
[39 ]  Kunitake T, Okahata Y, Shimomura M, et al . J . Am. Chem. Soc. ,1981 , 103 : 5401 —5413
[40 ]  Fuhrhop J H , Helfrich W. Chem. Rev. , 1993 , 93 : 1565 —1582
[41 ]  Boettcher C , Schade B , Fuhrhop J H. Langmuir , 2001 , 17 : 873 —877
[42 ]  Wang GJ , Hamilton A D. Chem. Commun. , 2003 , 310 —311
[43 ]  Pang S F , Zhu D B. Chem. Phys. Lett . , 2002 , 358 : 479 —483
[44 ]  Imae T, Funayama K, Krafft M P , et al . J . Colloid Interface Sci . ,1999 , 212 : 330 —337
[45 ]  Suzuki M, Yumoto M, Kimura M, et al . Chem. Commun. , 2002 ,884 —885
[46 ]  Suzuki M, Yumoto M, Kimura M, et al . Chem. 2Eur. J . , 2003 , 9 :348 —354
[47 ]  Suzuki M, Sato T, Shirai H , et al . NewJ . Chem. , 2007 , 31 : 69 —74
[48 ]  Nakashima T, Kimizuka N. Adv. Mater. , 2002 , 14 : 1113 —1116
[49 ]  Fuhrhop A H , Wang T Y. Chem. Rev. , 2004 , 104 : 2901 —2937
[50 ]  Iwaura R , Yoshida K, Masuda M, et al . Angew. Chem. Int . Ed. ,2003 , 42 : 1009 —1012
[51 ]  Shimizu T, Iwaura R , Masuda M, et al . J . Am. Chem. Soc. ,2001 , 123 : 5947 —5955
[52 ]  Kogiso M, Hanada T, Yase K, et al . Chem. Commun. , 1998 ,1791 —1792
[53 ]  Nakazawa I , Masuda M, Okada Y, et al . Langmuir , 1999 , 15 :4757 —4764
[54 ]  Shimizu T, Masuda M. J . Am. Chem. Soc. , 1997 , 119 : 2812 —2818
[55 ]  Kogiso M, Ohnishi S , Yase K, et al . Langmuir , 1998 , 14 : 4978 —4986
[56 ]  Franceschi S , de Viguerie N , Riviere M, et al . New J . Chem. ,1999 , 23 : 447 —452
[57 ]  Schneider J , Messerschmidt C , Schulz A , et al . Langmuir , 2000 ,16 : 8575 —8584
[58 ]  Masuda M, Hanada T, Yase K, et al . Macromolecules , 1998 , 31 :9403 —9405
[59 ]  Makarevic J , Jokic M, Peric B , et al . Chem. 2Eur. J . , 2001 , 7 :3328 —3341
[60 ]  Frkanec L , Jokic M, Makarevic J , et al . J . Am. Chem. Soc. ,2002 , 124 : 9716 —9717
[61 ]  Menger FM, Littau C A. J . Am. Chem. Soc. , 1991 , 113 : 1451 —1452
[62 ]  Menger F M, Keiper J S. Angew. Chem. Int . Ed. , 2000 , 39 :1907 —1920
[63 ]  Menger F M, Seredyuk V A , Apkarian R P , et al . J . Am. Chem.Soc. , 2002 , 124 : 12408 —12409
[64 ]  Menger F M, Zhang H , Caran KL , et al . J . Am. Chem. Soc. ,2002 , 124 : 1140 —1141
[65 ]  Oda R. Molecular Gels : Materials with Self-Assembled Fibrillar Networks ( Eds. : Weiss R G, Terech P) . Dordrecht : Springer ,2006. 577 —609
[66 ]  Brizard A , Oda R , Huc I. Top. Curr. Chem. , 2005 , 256 : 167 —218
[67 ]  Oda R , Huc I , Candau S J . Angew. Chem. Int . Ed. , 1998 , 37 :2689 —2691
[68 ]  Oda R , Huc I , Homo J C , et al . Langmuir , 1999 , 15 : 2384 —2390
[69 ]  Oda R , Huc I , Candau S J . Chem. Commun. , 1997 , 2105 —2106
[70 ]  Oda R , Huc I , Schmutz M, et al . Nature , 1999 , 399 : 566 —569
[71 ]  Brizard A , Aime C , Labrot T, et al . J . Am. Chem. Soc. , 2007 ,129 : 3754 —3762
[72 ]  Brizard A , Dolain C , Huc I , et al . Langmuir , 2006 , 22 : 3591 —3600
[73 ]  Brizard A , Ahmad R K, Oda R. Chem. Commun. , 2007 , 2275 —2277
[74 ]  Hirst A R , Smith D K. Chem. Eur. J . , 2005 , 11 : 5496 —5508
[75 ]  Hanabusa K, Miki T, Taguchi Y, et al . J . Chem. Soc. Chem.Commun. , 1993 , 1382 —1384
[76 ]  Inoue K, Ono Y, Kanekiyo Y, et al . J . Org. Chem. , 1999 , 64 :2933 —2937
[77 ]  Jung J H , Ono Y, Shinkai S. Tetrahedron Lett . , 1999 , 40 : 8395 —8399
[78 ]  Simmons B , Li S C , John V T, et al . Nano Lett . , 2002 , 2 : 1037 —1042
[79 ]  Simmons B A , Taylor C E , Landis F A , et al . J . Am. Chem.Soc. , 2001 , 123 : 2414 —2421
[80 ]  Tata M, John V T, Waguespack Y Y, et al . J . Am. Chem. Soc. ,1994 , 116 : 9464 —9470
[81 ]  Maitra U , Kumar P V , Chandra N , et al . Chem. Commun. , 1999 ,595 —596
[82 ]  Willemen H M, Vermonden T, Marcelis A T M, et al . Langmuir ,2002 , 18 : 7102 —7106
[83 ]  de Loos M, van Esch J , Kellogg R M, et al . Angew. Chem. Int .Ed. , 2001 , 40 : 613 —616
[84 ]  Saha A , Manna S , Nandi A K. Langmuir , 2007 , 23 : 13126 —13135
[85 ]  Yang Z, Xu B. J . Mater. Chem. , 2007 , 17 : 2385 —2393
[86 ]  Trivedi D R , Ballabh A , Dastidar P , et al . Chem. 2Eur. J . , 2004 ,10 : 5311 —5322
[87 ]  Trivedi D R , Dastidar P. Cryst . Growth Des. , 2006 , 6 : 1022 —1026
[88 ]  Trivedi D R , Dastidar P. Cryst . Growth Des. , 2006 , 6 : 2114 —2121
[89 ]  Kiyonaka S , Sugiyasu K, Shinkai S , et al . J . Am. Chem. Soc. ,2002 , 124 : 10954 —10955
[90 ]  Van Bommel K J C , van der Pol C , Muizebelt I , et al . Angew.Chem. Int . Ed. , 2004 , 43 : 1663 —1667
[91 ]  Lee K Y, Mooney D J . Chem. Rev. , 2001 , 101 : 1869 —1879
[92 ]  Pozzo J L , Clavier G M, Desvergne J P. J . Mater. Chem. , 1998 ,8 : 2575 —2577
[93 ]  Sugiyasu K, Fujita N , Takeuchi M, et al . Org. Biomol . Chem. ,2003 , 1 : 895 —899
[94 ]  Haines S R , Harrison R G. Chem. Commun. , 2002 , 2846 —2847
[95 ]  Shankar B V , Patnaik A. J . Phys. Chem. B , 2007 , 111 : 9294 —9300
[96 ]  Hwang I , Jeon W S , Kim H J , et al . Angew. Chem. Int . Ed. ,2007 , 46 : 210 —213
[97 ]  Zhou S L , Matsumoto S , Tian H D , et al . Chem. Eur. J . , 2005 ,11 : 1130 —1136
[98 ]  Seo YJ , Bhuniya S , Kim B H. Chem. Commun. , 2007 , 1804 —1806
[99 ]  Murata K, Aoki M, Nishi T, et al . J . Chem. Soc. Chem.Commun. , 1991 , 1715 —1718
[100 ] Shinkai S , Murata K. J . Mater. Chem. , 1998 , 8 : 485 —495
[101 ] Murata K, Aoki M, Suzuki T, et al . J . Am. Chem. Soc. , 1994 ,116 : 6664 —6676
[102 ] Ayabe M, Kishida T, Fujita N , et al . Org. Biomol . Chem. , 2003 ,1 : 2744 —2747
[103 ] Yi T, Sada K, Sugiyasu K, et al . Chem. Commun. , 2003 , 344 —345
[104 ] Hanabusa K, Fukui H , Suzuki M, et al . Langmuir , 2005 , 21 :10383 —10390
[105 ] Kubo W, Kitamura T, Hanabusa K, et al . Chem. Commun. , 2002 ,374 —375
[106 ] Mohmeyer N , Kuang D B , Wang P , et al . J . Mater. Chem. , 2006 ,16 : 2978 —2983
[107 ] Stein A , Melde B J , Schroden R C. Adv. Mater. , 2000 , 12 :1403 —1419
[108 ] Van Bommel K J C , Friggeri A , Shinkai S. Angew. Chem. Int .Ed. , 2003 , 42 : 980 —999
[109 ] Trewyn B G, Giri S , Slowing I I , et al . Chem. Commun. , 2007 ,3236 —3245
[110 ] Angelos S , Johansson E , Stoddart J F , et al . Adv. Funct . Mater. ,2007 , 17 : 2261 —2271
[111 ] Llusar M, Sanchez C. Chem. Mater. , 2008 , 20 : 782 —820
[112 ] Jayawarna V , Ali M, Jowitt T A , et al . Adv. Mater. , 2006 , 18 :611 —614
[113 ] Holmes T C , de Lacalle S , Su X, et al . Proc. Natl . Acad. Sci .USA , 2000 , 97 : 6728 —6733
[114 ] Yang Z M, Liang G L , Ma M L , et al . Chem. Commun. , 2007 ,843 —845
[115 ] Vemula P K, Li J , John G. J . Am. Chem. Soc. , 2006 , 128 :8932 —8938
[116 ] Nagai Y, Unsworth L D , Koutsopoulos S , et al . J . Controlled Release , 2006 , 115 : 18 —25
[117 ] Yang Z M, Gu H W, Zhang Y, et al . Chem. Commun. , 2004 ,208 —209
[118 ] Yang Z M, Xu K M, Wang L , et al . Chem. Commun. , 2005 ,4414 —4416
[119 ] Ulijn R V , Bibi N , Jayawarna V , et al . Materials Today , 2007 , 10 :40 —48
[120 ] Xing B G, Yu CW, Chow KH , et al . J . Am. Chem. Soc. , 2002 ,124 : 14846 —14847
[121 ] Yang Z, Liang G, Xu B. Acc. Chem. Res. , 2008 , 41 : 315 —326
[122 ] Yang Z M, Xu B. Adv. Mater. , 2006 , 18 : 3043 —3046
[123 ] Yang Z M, Liang G L , Xu B. Soft Matter , 2007 , 3 : 515 —520
[124 ] Yang Z M, Gu H W, Fu D G, et al . Adv. Mater. , 2004 , 16 :1440 —1444
[125 ] Yang Z M, Xu B. Chem. Commun. , 2004 , 2424 —2425
[126 ] Yang Z M, Liang G L , Xu B. Chem. Commun. , 2006 , 738 —740
[127 ] Yang Z M, Liang G L , Ma M L , et al . Small , 2007 , 3 : 558 —562
[128 ] Yang Z M, Liang G L , Wang L , et al . J . Am. Chem. Soc. , 2006 ,128 : 3038 —3043
[129 ] Yang Z M, Ho P L , Liang G L , et al . J . Am. Chem. Soc. , 2007 ,129 : 266 —267
[130 ] Yang Z M, Xu K M, Guo Z F , et al . Adv. Mater. , 2007 , 19 :3152 —3156
[131 ] Yang Z, Liang G, Guo Z, et al . Angew. Chem. Int . Ed. , 2007 ,46 : 8216 —8219
[132 ] Liang GL , Wang L , Yang Z M, et al . Chem. Commun. , 2006 ,5021 —5023
[133 ] Liang G L , Xu K M, Li L H , et al . Chem. Commun. , 2007 ,4096 —4098
[134 ] Toledano S , Williams R J , Jayawarna V , et al . J . Am. Chem.Soc. , 2006 , 128 : 1070 —1071
[135 ] Schnepp Z A C , Gonzalez-McQuire R , Mann S. Adv. Mater. ,2006 , 18 : 1869 —1872
[136 ] Murdan S , Gregoriadis G, Florence A T. J . Pharm. Sci . , 1999 ,88 : 608 —614
[137 ] Friggeri A , Feringa B L , van Esch J . J . Controlled Release , 2004 ,97 : 241 —248
[138 ] Tiller J C. Angew. Chem. Int . Ed. , 2003 , 42 : 3072 —3075
[139 ] Silva G A , Czeisler C , Niece K L , et al . Science , 2004 , 303 :1352 —1355
[140 ] Kiyonaka S , Sada K, Yoshimura I , et al . Nat . Mater. , 2004 , 3 :58 —64
[141 ] Petrova R I , Swift J A. J . Am. Chem. Soc. , 2004 , 126 : 1168 —1173
[142 ] Miravet J F , Escuder B. Tetrahedron , 2007 , 63 : 7321 —7325
[143 ] Puigmarti-Luis J , Laukhin V , del Pino A P , et al . Angew. Chem.Int . Ed. , 2007 , 46 : 238 —241

[1] 邵月文, 李清扬, 董欣怡, 范梦娇, 张丽君, 胡勋. 多相双功能催化剂催化乙酰丙酸制备γ-戊内酯[J]. 化学进展, 2023, 35(4): 593-605.
[2] 张慧迪, 李子杰, 石伟群. 共价有机框架稳定性提高及其在放射性核素分离中的应用[J]. 化学进展, 2023, 35(3): 475-495.
[3] 顾顺心, 姜琴, 施鹏飞. 发光铱(Ⅲ)配合物抗肿瘤活性研究及应用[J]. 化学进展, 2022, 34(9): 1957-1971.
[4] 李豹, 吴立新. 液态凝聚态调控的分散质组装及功能[J]. 化学进展, 2022, 34(7): 1600-1609.
[5] 李诗宇, 阴永光, 史建波, 江桂斌. 共价有机框架在水中二价汞吸附去除中的应用[J]. 化学进展, 2022, 34(5): 1017-1025.
[6] 姜鸿基, 王美丽, 卢志炜, 叶尚辉, 董晓臣. 石墨烯基人工智能柔性传感器[J]. 化学进展, 2022, 34(5): 1166-1180.
[7] 王嘉莉, 朱凌, 王琛, 雷圣宾, 杨延莲. 循环肿瘤细胞及细胞外囊泡的纳米检测技术[J]. 化学进展, 2022, 34(1): 178-197.
[8] 朱泉霏, 郝俊迪, 严靖雯, 王雨, 冯钰锜. FAHFAs:生物功能、分析及合成[J]. 化学进展, 2021, 33(7): 1115-1125.
[9] 许金凯, 蔡倩倩, 于占江, 廉中旭, 田纪文, 于化东. 金属基仿生超滑表面制造及其应用[J]. 化学进展, 2021, 33(6): 958-974.
[10] 王玉冰, 陈杰, 延卫, 崔建文. 共轭微孔聚合物的制备与应用[J]. 化学进展, 2021, 33(5): 838-854.
[11] 衡婷婷, 张慧, 陈明学, 胡欣, 方亮, 陆春华. 接枝改性PVDF基含氟聚合物[J]. 化学进展, 2021, 33(4): 596-609.
[12] 杨爽, 杨贤鹏, 王宝俊, 王蕾. 基于核酸的纸基荧光生物传感器的设计及应用[J]. 化学进展, 2021, 33(12): 2309-2315.
[13] 陈曦, 李喆垚, 陈亚运, 陈志华, 胡艳, 刘传祥. C—H氰烷基化:导向基控制的萘酰亚胺C—H氰烷基化[J]. 化学进展, 2021, 33(11): 1947-1952.
[14] 薛銮栾, 李会增, 李安, 赵志鹏, 宋延林. 基于各向异性表面的液滴驱动[J]. 化学进展, 2021, 33(1): 78-86.
[15] 卢芸, 李景鹏, 张燕, 仲国瑞, 刘波, 王慧庆. 木基炭微纳功能骨架[J]. 化学进展, 2020, 32(7): 906-916.