English
新闻公告
More
化学进展 2009, Vol. 21 Issue (11): 2445-2457 前一篇   后一篇

• 《化学进展》创刊20周年纪念专辑 •

润滑材料摩擦化学*

薛群基**;张俊彦   

  1. (中国科学院兰州化学物理研究所固体润滑国家重点实验室 兰州 730000)
  • 收稿日期:2009-08-21 出版日期:2009-11-24 发布日期:2009-10-09
  • 通讯作者: 薛群基 E-mail:qjxue@lzb.ac.cn

Tribochemistry of Lubricating Materials

Xue Qunji**; Zhang Junyan   

  1. (State Key Laboratory of Solid Lubrication, Lanzhou Institute of Chemcial Physics, Chinese Academy of Sciences, Lanzhou 730000, China)
  • Received:2009-08-21 Online:2009-11-24 Published:2009-10-09
  • Contact: Xue Qunji E-mail:qjxue@lzb.ac.cn

外界机械能能够引发的化学反应称为摩擦化学反应。当两个接触的表面进行相对运动时,在界面发生物理和化学变化或反应。润滑材料在服役过程中发生的摩擦化学反应对于其性能的具有正面或负面的影响。通过了解摩擦化学反应机理和反应产物结构及组成,对于理解润滑材料失效机制、性能调控原理具有指导意义。本文针对润滑材料的主要类型:润滑添加剂、纳米添加剂、离子液体、稀土、陶瓷、类金刚石薄膜、有机薄膜、聚合物,综述了近几十年来在相关润滑材料方面开展和取得的摩擦化学研究结果。

Tribochemistry is defined as the reaction induced by mechanical energy. The physical or chemical reaction would be happened at the interface when two contact surfaces sliding against each other. The tribochemistry reaction of the lubricants in the service process has positive or negative impact to their properties. It is valuable through probing the tribochemistry reaction mechanism, the structure and composition of reaction products to understand the failure mechanism and the theory of property regulation of lubricants . Aiming at main kinds of lubricants including oil additives, nanoparticles additives, ionic liquids, rare earth, ceramics, diamond like carbon films, organic thin films, and polymers, the studies on the tribochemistry of the lubricants in the last few decades are reviewed.

Contents
1 Introduction
2 Tribochemistry of oil additives
3 Tribochemistry of nanoparticle additives
4 The structure and tribology of ionic liquids
5 Tribochemistry of rare earth
6 Tribochemistry of ceramics
7 Tribochemistry of diamond-like carbon films
8 Molecular structures and tribology of organic thin films
9 Tribochemistry of polymers

中图分类号: 

()

[ 1 ]  Heinicke G. Wissenschaft und Fortschritt , 1964 , 14 : 163 —168
[ 2 ]  Rowe C N , Murphy W R. Proceeding of Tribology Workshop ,National Science Foundation , Washington D C , 1974
[ 3 ]  Carey-Lea M. Pill . Mag. , 1892 , 34 : 46 —48
[ 4 ]  Yamaguch E S , Primer R L , Aragon S R , et al . Tribol . Trans. ,1997 , 40 (2) : 330 —338
[ 5 ]  Mark A N , Peter R N. Tribol . Int . , 2005 , 38 : 15 —39
[ 6 ]  Coy R C , Jones R B. ASLE Trans. , 1981 , 24 : 77 —90
[ 7 ]  Jones R B , Coy R C. ASLE Trans. , 1981 , 24 : 91 —97
[ 8 ]  Taylor L , Dratva A , Spikes H A. Tribol . Trans. , 2000 , 43 : 469 —478
[ 9 ]  Bancroft GM, Kasrai M, Fuller M, et al . Tribol . Lett . , 1997 , 3 :47 —51
[10 ]  Fuller M, Yin Z, Kasrai M, et al . Tribol . Int . , 1997 , 30 : 305 —319
[11 ]  Fuller M L , Kasrai M, Bancroft G M, et al . Tribol . Int . , 1998 ,31 : 627 —642
[12 ]  Palacios J M. Tribol . Int . , 1986 , 19 : 35 —39
[13 ]  Fuller M L , Rodriguez Fernandez L , Massoumi G R , et al . Trib.Lett . , 2000 , 8 : 187 —195
[14 ]  Yin Z, Kasrai M, Fuller M, et al . Wear , 1997 , 202 : 172 —191
[15 ]  Martin J M, Grossiord C , Le Moghe T, et al . Tribol . Int . , 2001 ,34 : 523 —530
[16 ]  Fuller M, Yin Z, Kasrai M, et al . Tribol . Int . , 1997 , 30 : 305 —313
[17 ]  Eglin M, Rossi A , Spencer N D. Trib. Lett . , 2003 , 15 : 193 —198
[18 ]  Willermet P A , Dailey D P , Schmitz P J , et al . Tribol . Int . , 1995 ,28 (3) : 177 —187
[19 ]  Fuller M L S , Kasrai M, Bancroft G M, et al . Tribol . Int . , 1998 ,31 (10) : 627 —644
[20 ]  Miller A H. J . Inst . Petrol . , 1973 , 59 (565) : 27 —31
[21 ]  Wei D P , Spikes H A. Wear , 1988 , 111 : 217 —235
[22 ]  任天辉(Ren T H) . 中国科学院兰州化学物理研究所博士论文(Doctoral Dissertation of the Lanzhou Institute of Chemical Physics ,Chinese Academy of Sciences) , 1993
[23 ]  Zhang J Y, Liu WM, Xue Q J . Wear , 1999 , 231 : 65 —70
[24 ]  Kajdas C. Lubrication Science , 1994 , 3 : 203 —228
[25 ]  张俊彦(Zhang J Y) . 中国科学院兰州化学物理研究所博士论文( Doctoral Dissertation of the Lanzhou Institute of Chemical Physics , Chinese Academy of Sciences) , 1999
[26 ]  易红玲(Yi H L) , 吴华(Wu H) , 任天辉(Ren T H) 等. 物理化学学报(Acta Phys. Chim. Sin. ) , 2006 , 22 : 1473 —1477
[27 ]  Adams J H. Lubr. Eng. , 1981 , 37 : 16 —21
[28 ]  Liu W M, Xue Q J . Lubr. Eng. , 1992 , 48 (6) : 475 —479
[29 ]  Liu W M, Xue Q J . Lubr. Eng. , 1992 , 48 (4) : 290 —293
[30 ]  Dong J X, Chen G X. Lubr. Eng. , 1994 , 50 (1) : 17 —22
[31 ]  Hisakado T, Tsukizoe T, Yoshikawa H. J . Lubr. Tech. , 1983 ,105 : 245 —253
[32 ]  薛群基(Xue Q J ) , 张绪寿(Zhang X S) , 党鸿辛(Dang H X) 等.固体润滑(J . Solid Lubr. ) , 1989 , 9 : 16 —22
[33 ]  Zhang Z J , Zhang J , Xue Q J . J . Phys. Chem. , 1994 , 98 :12973 —12977
[34 ]  Zhang Z J , Xue Q J , Zhang J . Wear , 1997 , 209 : 8 —12
[35 ]  Liu W M, Chen S. Wear , 2000 , 238 : 120 —124
[36 ]  Chen S , Liu W M. Wear , 1998 , 218 : 153 —158
[37 ]  Xue Q J , Liu W M, Zhang ZJ . Wear , 1997 , 213 : 29 —32
[38 ]  高永建(Gao Y J ) , 张治军(Zhang Z J ) , 薛群基(Xue Q J ) . 摩擦学学报(Tribology) , 2000 , 20 (1) : 22 —25
[39 ]  Hu Z S , Dong J X, Chen G X. Tribology International , 1998 , 31(7) : 355 —360
[40 ]  陈爽(Chen S) , 刘维民(Liu W M) , 欧忠文(Ou Z W) 等. 摩擦学学报(Tribology) , 2001 , 21 (5) : 344 —347
[41 ]  Dong J X, Hu Z S. Tribology International , 1998 , 31 (5) : 219 —223
[42 ]  Hu Z S , Dong J X. Wear , 1998 , 216 : 87 —91
[43 ]  Hu Z S , Lai R , Dong J X, et al . Wear , 2002 , 252 : 370 —374
[44 ]  阎逢元(Yan F Y) , 张绪寿(Zhang X S) , 薛群基(Xue Q J ) 等.摩擦学学报(Tribology) , 1993 , 13 (1) : 59 —63
[45 ]  Gupta B K, Bharat B. Lubr. Eng. , 1994 , 50 : 524 —528
[46 ]  刘维民(Liu W M) . 摩擦学学报( Tribology) , 2003 , 23 : 265 —267
[47 ]  Hisakado T, Tsukizoe T, Yoshikawa L. ASME J . Lubr. Tech. ,1983 , 105 : 245 —253
[48 ]  Zhou J F , Wu Z S , Zhang ZJ , Liu W M, Xue Q J . Tribol . Lett . ,2000 , 8 : 213 —218
[49 ]  周静芳(Zhou J F) , 张治军(Zhang Z J ) , 薛群基(Xue Q J ) 等.摩擦学学报(Tribology) , 2000 , 20 (2) : 123 —126
[50 ]  Tarasov S , Kolubaev A , Belyaev S , et al . Wear , 2002 , 252 : 63 —69
[51 ]  Ye C F , Liu W M, Chen Y X, et al . Chem. Commun. , 2001 ,2244 —2245
[52 ]  Jiménez A E , Bermudez M D , Martínez2Nicolás G, et al , Wear ,2006 , 260 : 766 —782
[53 ]  Palacio M, Bhushan B. Advanced Materials , 2008 , 20 : 1194 —1198
[54 ]  Xia Y Q , Wang S J , Xu T, et al . Tribology International , 2006 , 39(7) : 635 —640
[55 ]  Mu Z G, Liang Y M, Liu W M, et al . Tribology International ,2005 , 38 (8) : 725 —731
[56 ]  Yu B , Liang Y M, Liu W M, et al . Tribology International , 2006 ,39 (9) : 879 —887
[57 ]  Wang H Z, Ye C F , Liu W M, et al . Wear , 2004 , 256 (1/2) : 44 —48
[58 ]  Yu G Q , Liu W M, Liang Y M, et al . Wear , 2006 , 260 (9/10) :1076 —1080
[59 ]  Liu X Q , Liang Y M, Liu W M, et al . Wear , 2006 , 261 (10) :1174 —1179
[60 ]  Zhu M, Yan J , Bai M W, et al . Tribology Letters , 2008 , 29 :177 —183
[61 ]  Mo Y F , Zhao W J , Bai M W, et al . Applied Surface Science ,2008 , 255 : 2276 —2283
[62 ]  Zhao W J , Zhu M, Bai M W, et al . Colloids and Surfaces A:Physicochemical and Engineering Aspects , 2009 , 332 (2P3) : 78 —83
[63 ]  Kim S H , Asay D B , Dugger M T. Nano Today , 2007 , 2 : 22 —29
[64 ]  Bhushan B. Handbook of MicroPNano Tribology , 2nd ed. Boca Raton : CRC Press , 1999
[65 ]  Tambe N S , Bhushan B. Nanotechnology , 2004 , 15 : 1561 —1570
[66 ]  Tambe N S , Bhushan B. Nanotechnology , 2005 , 16 : 1549 —1558
[67 ]  Sliney H E. NASA Technical Notes[ R] . D2531 , 1969
[68 ]  Zhang Z F , Liu WM, Xue Q J . Wear , 1996 , 192 : 6 —10
[69 ]  Xue Q J , Lian Y F , Yu L G. Wear , 1996 , 196 : 188 —192
[70 ]  连亚峰(Lian Y F) , 薛群基(Xue Q J ) , 张绪寿(Zhang X S) 等.中国稀土学报(Journal of the Chinese Society of Rare Earths) ,1995 , 13 : 39 —44
[71 ]  Jiang S , Wei Y L , Cheng X Y, Chen B S. Lubrication Science ,2004 , 17 : 63 —73
[72 ]  陈波水(Chen B S) , 董浚修(Dong J X) , 陈国需(Chen GX) . 摩擦学学报(Tribology) , 1994 , 14 : 153 —161
[73 ]  连亚峰(Lian Y F) , 薛群基(Xue Q J ) . 润滑与密封(Lubrication Engineering) , 1995 , (2) : 24 —28
[74 ]  梁起(Liang Q) , 张治军(Zhang ZJ ) , 薛群基(Xue QJ ) , 刘维民(Liu WM) . 稀土(Chinese Rare Earths) , 1999 , 20 : 32 —35
[75 ]  Zhang Z F , Yu L G, Xue QJ , et al . Tribol . Int . , 2001 , 34 : 83 —88
[76 ]  Buckley H , Miyoshi K. Wear , 1984 , 100 : 333 —353
[77 ]  Xiao H N , Senda T. J . Ceram. Soc. Jpn. , 1997 , 105 : 750 —755
[78 ]  魏建军(Wei J J ) , 薛群基(Xue Q J ) . 摩擦学学报(Tribology) ,1993 , 2 : 268 —275
[79 ]  周松青(Zhou S Q) , 肖汉宁(Xiao H N) . 中国陶瓷工业(China Ceramic Industry) , 2002 , 1 : 16 —20
[80 ]  Guo S Y, Li J , Mao D S , et al . Wear , 1997 , 203P204 : 319 —324
[81 ]  Rainforth W M. Ceramics International , 1996 , 22 : 365 —372
[82 ]  Enke K, Dimigen H , Hubshc H. Appl . Phys. Lett . , 1980 , 36 (4) :291 —292
[83 ]  Erdemir A , Eryilmaz O L , Nilufer I B , et al . Diamond Relat .Mater. , 2000 , 9 : 632 —637
[84 ]  Erdemir A. Surf . Coat . Technol . , 2001 , 146P147 : 292 —297
[85 ]  Erdemir A , Eryilmaz O L , Fenske G R. J . Vac. Sci . Technol . ,2000 , A18 (4) : 1987 —1992
[86 ]  Synthetic Diamond : Emerging CVD Science and Technology ( Eds.Spear K E , Dismuke J P) . New York : Wiley , 1994. 419
[87 ]  Donnet C , Belin M, Auge J C , et al . Surf . Coat . Technol . , 1994 ,68/69 : 626 —631
[88 ]  Donnet C , Grill A. Surf . Coat . Technol . , 1997 , 94P95 : 456 —462
[89 ]  Li H X, Xu T, Wang C B , et al . Tribology Letters , 2005 , 19 :231 —238
[90 ]  Wang X, Wang P , Zhang J Y, et al . Wear , 2008 , 265 (11/12) :1708 —1713
[91 ]  Wang C B , Yang S R , Zhang J Y, et al . Nanotechnology , 2008 ,19 : art . no. 225709
[92 ]  Wang Q , Zhang J Y, He D Y. Applied Physics Letters , 2007 , 91 :art . no. 141902
[93 ]  Donnet C. Surf . Coat . Technol . , 1998 , 100P101 : 180 —186
[94 ]  Zhang G A , Yan P X, Zhang J Y, et al . Surf . Coat . Technol . ,2008 , 202 : 2684 —2689
[95 ]  Gilmore R , Hauert R. Thin Solid Films , 2001 , 398P399 : 199 —204
[96 ]  Voevodin A A , O’Neill J P , Zabinski J S. Surf . Coat . Technol . ,1999 , 116P119 : 36 —45
[97 ]  Voevodin A A , Zabinski J S. Thin Solid Films , 2000 , 370 : 223 —231
[98 ]  Tsukruk V V. Advanced Materials , 2001 , 13 : 95 —107
[99 ]  Kim H I , Koini T, Perry S S , et al . Langmuir , 1997 , 13 : 7192 —7196
[100 ] Tsukruk V V , Everson M P , Lander L M. Langmuir , 1996 , 12 :3905 —3911
[101 ] Zhang L Z, Li L Y, Jiang S Y, et al . Langmuir , 2002 , 18 : 5448 —5456
[102 ] Liu Y, Evans D F , Song Q. Langmuir , 1996 , 12 : 1235 —1244
[103 ] Nakagawa T, Ogawa K, Kurumizawa T. J . Vac. Sci . Technol . B ,1994 , 12 : 2215 —2218
[104 ] Noy A , Frisbie C D , Lieber C M, et al . J . Am. Chem. Soc. ,1995 , 117 : 7943 —7951
[105 ] Wong S S , Takano H , Porter M D. Anal . Chem. , 1998 , 70 :5209 —5212
[106 ] Kim H I , Houston J E. J . Am. Chem. Soc. , 2000 , 122 : 12045 —12046
[107 ] Lee D H , Oh T, Cho K. J . Phys. Chem. B , 2005 , 109 : 11301 —11306
[108 ] Song S Y, Yang S R , Zhang J Y. Langmuir , 2006 , 22 : 6010 —6015
[109 ] Song S Y, Yang S R , Zhang J Y. Langmuir , 2008 , 24 : 105 —109
[110 ] Song S Y, Yang S R , Zhang J Y. Journal of Physical Chemistry C ,2008 , 112 : 3805 —3810
[111 ] 张军(Zhang J ) , 薛群基(Xue Q J ) , 杜祖亮(Du Z L) 等. 中国科学B 辑( Science in China Series B : Chemistry) , 1995 , 25 (3) :253 —257
[112 ] Buckley D H , Johnson R L. NASA Report 69060 , 1999
[113 ] Gong D L , Xue Q J , Wang H L. Wear , 1991 , 148 : 161 —169
[114 ] Sviridyonok A I , Bely V A , Smurugov V A , et al . Wear , 1973 , 25 :301 —308
[115 ] Jain V K, Bahadur S. Wear of Materials. New York : American Society of Mechanical Engineers , 1977. 487 —493
[116 ] 薛群基(Xue Q J ) , 阎逢元(Yan F Y) . 中国科学基金(Bulletin of National Natural Science Foundation of China) , 2000 , 14 : 211 —215
[117 ] Bahadur S , Kapoor A. Wear , 1992 , 155 : 49 —61
[118 ] Tanaka K, Uchiyama Y, Toyooka S. Wear , 1973 , 23 : 153 —172
[119 ] 张招柱(Zhang Z Z) . 中国科学院兰州化学物理研究所博士论文( Doctoral Dissertation of the Lanzhou Institute of Chemical Physics , Chinese Academy of Sciences) , 1998
[120 ] Elliott D M, Fisher J , Clark D T, et al . Wear , 1998 , 217 : 288 —296
[121 ] Xue Q J , Wang Q H. Wear , 1997 , 213 : 54 —58
[122 ] Wang Q H , Xue Q J , Shen W C. Journal of Applied Polymer Science , 1998 , 69 : 2341 —2347
[123 ] Bahadur S , Sunkara C. Wear , 2005 , 258 : 1411 —1421
[124 ] Yan F Y, Wang W H , Xue Q J , et al . Journal of Applied Polymer Science , 1996 , 61 : 1231 —1236
[125 ] Yan F Y, Xue Q J , Yang S R. Journal of Applied Polymer Science ,1996 ,61 : 1223 —1229

[1] 鄢剑锋, 徐进栋, 张瑞影, 周品, 袁耀锋, 李远明. 纳米碳分子——合成化学的魅力[J]. 化学进展, 2023, 35(5): 699-708.
[2] 刘振东, 潘嘉杰, 刘全兵. 机器学习在设计高性能锂电池正极材料与电解质中的应用[J]. 化学进展, 2023, 35(4): 577-592.
[3] 董宝坤, 张婷, 何翻. 柔性热电材料的研究进展及应用[J]. 化学进展, 2023, 35(3): 433-444.
[4] 张晓菲, 李燊昊, 汪震, 闫健, 刘家琴, 吴玉程. 第一性原理计算应用于锂硫电池研究的评述[J]. 化学进展, 2023, 35(3): 375-389.
[5] 杨国栋, 苑高千, 张竞哲, 吴金波, 李发亮, 张海军. 多孔电磁波吸收材料[J]. 化学进展, 2023, 35(3): 445-457.
[6] 刘峻, 叶代勇. 抗病毒涂层[J]. 化学进展, 2023, 35(3): 496-508.
[7] 蒋昊洋, 熊丰, 覃木林, 高嵩, 何刘如懿, 邹如强. 用于电热转化、存储与利用的导电相变材料[J]. 化学进展, 2023, 35(3): 360-374.
[8] 刘雨菲, 张蜜, 路猛, 兰亚乾. 共价有机框架材料在光催化CO2还原中的应用[J]. 化学进展, 2023, 35(3): 349-359.
[9] 李锋, 何清运, 李方, 唐小龙, 余长林. 光催化产过氧化氢材料[J]. 化学进展, 2023, 35(2): 330-349.
[10] 李婧, 朱伟钢, 胡文平. 基于有机复合材料的近红外和短波红外光探测器[J]. 化学进展, 2023, 35(1): 119-134.
[11] 李璇, 黄炯鹏, 张一帆, 石磊. 二维材料的一维纳米带[J]. 化学进展, 2023, 35(1): 88-104.
[12] 王琦桐, 丁嘉乐, 赵丹莹, 张云鹤, 姜振华. 储能薄膜电容器介电高分子材料[J]. 化学进展, 2023, 35(1): 168-176.
[13] 叶娟, 林子谦, 李伟健, 向洪平, 容敏智, 章明秋. 自修复有机硅材料的制备策略[J]. 化学进展, 2023, 35(1): 135-156.
[14] 叶淳懿, 杨洋, 邬学贤, 丁萍, 骆静利, 符显珠. 钯铜纳米电催化剂的制备方法及应用[J]. 化学进展, 2022, 34(9): 1896-1910.
[15] 杨世迎, 李乾凤, 吴随, 张维银. 铁基材料改性零价铝的作用机制及应用[J]. 化学进展, 2022, 34(9): 2081-2093.
阅读次数
全文


摘要

润滑材料摩擦化学*