English
新闻公告
More
化学进展 2004, Vol. 16 Issue (04): 500- 前一篇   后一篇

• 综述与评论 •

有机大分子导向无机纳米粒子的分级有序自组装*

袁建军 翟锦 江雷**   

  1. (中国科学院化学研究所 分子科学中心 北京 100080)
  • 收稿日期:2003-04-01 修回日期:2004-01-01 出版日期:2004-07-26 发布日期:2004-07-26
  • 通讯作者: 江雷

Hierarchical Self-Assembly of Inorganic Nanoparticles Mediated by Organic Macromolecules

Yuan Jianjun;Zhai Jin;Jiang Lei**   

  1. (The Center of Molecular Sciences, Institute of Chemistry, Chinese Academy of Sciences,Beijing 100080, China)
  • Received:2003-04-01 Revised:2004-01-01 Online:2004-07-26 Published:2004-07-26
  • Contact: Jiang Lei
本文主要综述了基于特定分子设计的有机大分子导向下的无机纳米粒子的分级有序自组装.可以有效导向无机纳米粒子组织的有机大分子主要包括合成大分子和生物大分子,前者如具有氢键识别功能的大分子、聚电解质、嵌段大分子、树枝状大分子;后者如DNA、糖类以及蛋白质.所涉及的无机纳米粒子通常需要通过单层修饰使之与特定的大分子具有识别功能,或者设计表面带有正或负电荷使之与带有负或正电荷的大分子相互识别.该领域的研究在先进功能材料及仿生材料方面具有重要意义.
The hierarchical self-assembly of inorganic nanoparticles mediated by the tailed organic macromolecules has been reviewed. The organic macromolecules used for the mediators include the synthetic polymers and the biopoly-mers. Up to now, the polymers with hydrogen-bond recognition functionality, polyelectrolytes, block copolymers and den-drimers have been developed as synthetic polymers for the assembly of the inorganic nanoparticles. At the same time, DNA, amylose and proteins also present the impressive ability for the ordered aggregation of inorganic nanoparticles. It is necessary for the hierarchical assembly of inorganic nanoparticles to modify them to afford their surfaces tailored function-ality , for example hydrogen-bond recognition groups, positive charges, negative charges, and so on, which can recognize with the organic mediators. This research field is very essential for the construction of advanced functional materials and biomimetic materials.

中图分类号: 

()

[ 1 ] Murray C B , Kagan C R , Bawendi , M G. Science , 1995 , 270 :1335 —1338
[ 2 ] Whetten R L , Shafigullin M N , Khoury J T, Schaaff T G, Vezmar I , Alvarez M M, Wilkinson A. Acc. Chem. Res. , 1999 , 32 :397 —406
[ 3 ] Sun S , Murray C B , Weller D , Folks L , Moser A. Science ,2000 , 287 : 1989 —1992
[ 4 ] Kiely C J , Fink J , Brust M, Bethell D , Schiffrin D J . Nature ,1998 , 396 , 444 —446
[ 5 ] Markovich G, Collier C P , Henrichs S E , Remacle , F , Levine R D , Heath J R. Acc. Chem. Res. , 1999 , 32 : 415 —423
[ 6 ] Shiang J J , Heath J R , Collier C P , Saykally R J . J . Phys.Chem. B , 1998 , 102 : 3425 —3430
[ 7 ] Collier C P , Saykally R J , Shiang J J , Henrichs S E , Heath J R.Science , 1997 , 277 : 1978 —1981
[ 8 ] Jin J , Iyoda T, Cao C , Song Y, Jiang L , Li T J , Zhu D B. Angrew. Chem. Int . Ed. , 2001 , 40 : 2135 —2138
[ 9 ] Kim B , Tripp S L , Wei A. J . Am. Chem. Soc. , 2001 , 123 :7955 —7956
[10] Tripp S L , Pusztay S V , Ribbe A E , Wei A. J . Am. Chem.Soc. , 2002 , 124 : 7914 —7915
[11] Maye M M, Chun S C , Han L , Rabinovich D , Zhong C J . J .Am. Chem. Soc. , 2002 , 124 : 4958 —4959
[12] Adachi E. Langmuir , 2000 , 16 : 6460 —6463
[13] Boal A K, Ilhan F , DeRouchey J E , Thurn-Arbrecht T, Russell T P , Rotello V M. Nature , 2000 , 404 : 746 —748
[14] Boal A K, Galow T H , Ilhan F , Rotello V M. Adv. Funct . Mater. , 2001 , 11 : 461 —465
[15] Galow T H , Drechesler U , Hanson J A , Rotello V M. Chem.Commun. , 2002 , 1076 —1077
[16] Boal A K, GrayM, Ilhan F , Clavier G M, Kapitzky L , Rotello V M. Tetrahedron , 2002 , 58 : 765 —770
[17] Carroll J B , Frankamp B L , Rotello V M. Chem. Commun. ,2002 , 1892 —1893
[18] Decher G, Hong J D. Ber. Bunsen. Phys. Chem. , 1991 , 95 :1430 —1434
[19] Decher G. Science , 1997 , 277 : 1232 —1237
[20] 吴涛(Wu T) , 张希(Zhang X) . 高等学校化学学报(Chem. J .Chin. Univ. ) , 2001 , 22 : 1057 —1065
[21] Caruso F. Adv. Mater. , 2001 , 13 : 11 —22
[22] Caruso F , Lichtenfeld H , Giersig M, Mêwald H. J . Am. Chem.Soc. , 1998 , 120 : 8523 —8524
[23] Caruso F , Caruso R A , Mêhwald H. Science , 1998 , 282 :1111 —1114
[24] Caruso F , Mêhwald H. Langmuir , 1999 , 15 : 8276 —8281
[25] Sun S , Anders S , Hamann H F , Thiele J U , Baglin J E E , Thomson T, Fullerton E E , Murray C B , Terris B D. J . Am. Chem.Soc. , 2002 , 124 : 2884 —2885
[26] Shi X, Han S , Sanedrin R J , Galvez C , Ho D G, Hernandez B ,Zhou F , Selke M. Nano. Lett . , 2002 , 2 : 289 —293
[27] Wang D , Rogach A , Caruso F. Nano. Lett . , 2002 , 2 : 857 —861
[28] Susha A S , Caruso F , Rogach A L , Sukhorukov G B , Kornowski A , Mêhwald H , Giersig M, Eychmuller A , Weller H. Colloids and Surfaces A: Physcochem. Eng. Aspects , 2000 , 163 : 39 —44
[29] Gittins D I , Susha A S , Schoeler B , Caruso F. Adv. Mater. ,2002 , 14 : 508 —512
[30] Cassagneau T, Caruso F. Adv. Mater. , 2002 , 14 : 732 —736
[31] Liang Z, Susha A S , Caruso F. Adv. Mater. , 2002 , 14 : 1160 —1164
[32] Schmitt J , Decher G, Dressick W J , Brandow S L , Geer R E ,Shashidhar R , Calvert J M. Adv. Mater. , 1997 , 9 : 61 —65
[33] Cassagneau T, Caruso F. J . Am. Chem. Soc. , 2002 , 124 :8172 —8180
[34] Kovtyukhova N I , Martin B R , Mbindyo J KN , Mallouk T E , Cabassi M, Mayer T S. Mater. Sci . Eng. C , 2002 , 19 : 255 —262
[35] Han S , Shi X, Zhou F. Nano. Lett . , 2002 , 2 : 97 —100
[36] Wang Y H , Wang X L , Hu C W, Wang E B , Shi C S. Chin. J .Chem. , 2002 , 20 : 336 —340
[37] Wang Y H , Wang X L , Hu C W, Shi C S. J . Mater. Chem. ,2002 , 12 : 703 —707
[38] Fu Y, Xu H , Bai SL , Qiu DL , Sun J Q , Wang ZQ , Zhang X.Macromol . Rapid Commun. , 2002 , 23 : 256 —259
[39] Zhang H , Yang B , Wang R B , Zhang G, Hou X L , Wu L X. J .Colloid Interf . Sci . , 2002 , 247 : 361 —365
[40] Wang Y H , Wang X L , Hu C W. J . Colloid Interf . Sci . , 2002 ,249 : 307 —315
[41] 李东升(Li D S) , 吕功煊(Lu G X) . 高等学校化学学报(Chem. J . Chin. Univ. ) , 2002 , 23 (4) : 685 —689
[42] Yu H H , Jiang D. J . Wuhan Univ. Technol . —Mater. Sci .Ed. , 2002 , 17 (1) : 38 —41
[43] Cassagneau T, Fendler H. J . Phys. Chem. B , 1999 , 103 :1789 —1793
[44] Gao M Y, Richter B , Kirstein S , Mêhwald H. J . Phys. Chem.B , 1998 , 102 : 4096 —4103
[45] 张皓(Zhang H) , 郝恩才(Hao E C) , 杨柏( Yang B) , 沈家骢(Shen J C) . 高等学校化学学报(Chem. J . Chin. Univ. ) ,2000 , 21 : 1766 —1770
[46] Caruso F , Spasova M, Susha A , Giersig M, Caruso R A. Chem.Mater. , 2001 , 13 : 109 —116
[47] Caruso F , Susha A S , Giersig M, Mêwald H. Adv. Mater. ,1999 , 11 : 950 —953
[48] Mayya K S , Gittins D I , Caruso F. Chem. Mater. , 2001 , 13 :3833 —3836
[49] Dokoutchaev A , James J T, Koene S C , Pathak S , Prakash G K S , Thompson M E. Chem. Mater. , 1999 , 11 : 2389 —2399
[50] Chen T, Somasundaran P. J . Am. Ceram. Soc. , 1998 , 81 :140 —144
[51] Kaschak D M, Lean J T, Waraksa C C , Saupe G B , Usami H ,Mallouk T E. J . Am. Chem. Soc. , 1999 , 121 : 3435 —3445 ;Kaschak D M, Mallouk T E. J . Am. Chem. Soc. , 1996 , 118 :4222 —4223 ; Keller S W, Johnson S A , Brigham E S , Yonemoto E H , Mallouk T E. J . Am. Chem. Soc. , 1995 , 117 : 12879 —12880
[52] Xiong H , Cheng M, Zhou Z, Zhang X, Shen J . Adv. Mater. ,1998 , 10 : 529 —532
[53] Sun Y P , Hao E , Zhang X, Yang B , Shen J , Chi L , Fuchs H.Langmuir , 1997 , 13 : 5168 —5174
[54] Sun Y P , Hao E C , Zhang X, Yang B , Gao M Y, Shen J C.Chem. Commun. , 1996 , 2381 —2382
[55] Kotov N A , Dekany I , Fendler J H. J . Phys. Chem. , 1995 , 99 :13065 —13069
[56] Kleinfeld E R , Ferguson G S. Science , 1994 , 265 : 370 —373
[57] Gao M Y, Zhang X, Yang B , Li F , Shen J C. Thin Solid Films ,1996 , 285 : 242 —245
[58] Sun J Q , Hao E C , Sun YP , Zhang X, Yang B , Zou S , Shen J ,Wang S B. Thin Solid Films , 1998 , 327 : 528 —531
[59] Sennerfors T, Bogdanovic G, Tiberg F. Langmuir , 2002 , 18 :6410 —6415
[60] Malikova N , Pastoriza-Santos I , Schierhorn M, Kotov N A , Liz Marzan L M. Langmuir , 2002 , 18 : 3694 —3697
[61] Wang T C , Rubner M F , Cohen R E. Langmuir , 2002 , 18 :3370 —3375
[62] 袁建军(Yuan J J ) , 程时远(Cheng S Y) , 封麟先(Feng L X) .高分子通报(Chin. Polym. Bull . ) , 2002 , 1 : 6 —15 ; 2 , 9 —17
[63] Lee T, Yao N , Aksay I A , Langmuir , 1997 , 13 : 3866 —3870 ;Spatz J P , Eibeck P , Momer S , Muller M, Herzog T, Ziemann P.Adv. Mater. , 1998 , 10 : 849 —852 ; Spatz J P , Herzog T, Momer S , Ziemann P , Muller M. Adv. Mater. , 1999 , 11 : 149 —153 ; Lammertink R G H , Hempenius M A , van den Enk J E ,Chan V Z H , Thomas E L , Vancso G J . Adv. Mater. , 2000 ,12 : 98 —103
[64] Cornelissen J J L M, van Heerbeek R , Kamer P C J , Reek J N H , Sommerdijk N A J M, Nolte R J M. Adv. Mater. , 2002 , 14 :489 —492
[65] Selvan S T. Chem. Commun. , 1998 , 351 —352 ; Selvan S T,Hayakawa T, Nogami M, Moller M. J . Phys. Chem. B , 1999 ,103 : 7441 —7448
[66] Sone E D , Zubarev E R , Stupp S I. Angew. Chem. Int . Ed. ,2002 , 41 : 1705 —1709
[67] Lopes WA , Jaeger H M. Nature , 2001 , 414 : 735 —738
[68] Liu Z, Pappacena K, Cerise J , KimJ , Durning C J , O‘Shaughnessy B , Levicky R. Nano. Lett . , 2002 , 2 : 219 —224.
[69] Frankamp B L , Uzun O , Ilhan F , Boal A K, Rotello V M. J .Am. Chem. Soc. , 2002 , 124 : 892 —893
[70] Wong M S , Cha J N , Choi K S , Deming T J , Stucky G D. Nano.Lett . , 2002 , 2 : 583 —587
[71] Zhao M, Sun L , Crooks R M. J . Am. Chem. Soc. , 1998 , 120 :4877 —4878
[72] Chechik V , Zhao M, Crooks R M. J . Am. Chem. Soc. , 1999 ,121 : 4910 —4911 ; Chechik V , Crooks R M. J . Am. Chem.Soc. , 2000 , 122 : 1243 —1244
[73] Ooe M, Murata M, Mizugaki T, Ebitani K, Kaneda K. Nano.Lett . , 2002 , 2 : 999 —1002
[74] Grohn F , Bauer B J , Akpalu Y A , Jackson C L , Amis E J . Macromolecules , 2000 , 33 : 6042 —6050
[75] Vossmeyer T, Guse B , Besnard I , Bauer R E , Mullen K, Yasuda A. Adv. Mater. , 2002 , 14 : 238 —242
[76] Mayer C R , Cabuil V , Lalot T, Thouvenot R. Angew. Chem.Int . Ed. , 1999 , 38 : 3672 —3675
[77] Pardo-Yissar V , Bourenko T, Wasserman J , Willner I. Adv. Mater. , 2002 , 14 : 670 —673
[78] Reuter T, Vidoni O , Torma V , Schmid G, Nan L , Gleiche M,Chi L , Fuchs H. Nano. Lett . , 2002 , 2 : 709 —711
[79] Bethell D , Schiffrin D J . Nature , 1996 , 382 : 581 —581
[80] Mirkin C A. Inorg. Chem. , 2000 , 39 , 2258 —2272 ; Storhoff J J , Mirkin C A. Chem. Rev. , 1999 , 99 : 1849 —1862
[81] Mirkin C A , Letsinger R L , Mucic R C , Storhoff J J . Nature ,1996 , 382 : 607 —609
[82] Alivisatos A P , Johnsson K P , Peng X G, Wilson T E , Loweth C J , Bruchez M P , Schultz P G. Nature 1996 , 382 : 609 —611
[83] Park S J , Lazarides A A , Mirkin C A , Letsinger R L. Angew.Chem. Int . Ed. , 2001 , 40 : 2909 —2912
[84] Loweth C J , Caldwell W B , Peng X, Alivisatos A P , Schultz P G. Angew. Chem. Int . Ed. , 1999 , 38 : 1808 —1812
[85] Mucic R C , Storhoff J J , Mirkin C A , Letsinger R L. J . Am.Chem. Soc. , 1998 , 120 , 12674 —12675
[86] Demers L M, Park S J , Taton T A , Li Z, Mirkin C A. Angrew.Chem. Int . Ed. , 2001 , 40 : 3071 —3073
[87] Willner I , Patolsky F , Wasserman J . Angew. Chem. Int . Ed. ,2001 , 40 : 1861 —1864
[88] Taton T A , Mucic R C , Mirkin C A , Letsinger R L. J . Am.Chem. Soc. , 2000 , 122 : 6305 —6306
[89] Niemeyer C M, Ceyhan B , Gao S , Chi L , Peschel S , Simon U.Colloid Polym. Sci . , 2001 , 279 : 68 —72 ; Peschel S , Ceyhan B ,Niemeyer C M, Gao S , Chi L , Simon U. Mater. Sci . Eng. C ,2002 , 19 : 47 —50
[90] Richter J , Seidel R , Kirsch R , Mertig M, Pompe W, Plaschke J ,Schacker H K. Adv. Mater. , 2000 , 12 : 507 —510
[91] Ford W E , Harnack O , Yasuda A , Wessels J M. Adv. Mater. ,2001 , 13 : 1793 —1797
[92] Braun E , Eichen Y, Silvan U , Ben-Yoseph G. Nature , 1998 ,391 : 775 —778
[93] Mbindyo J K N , Reiss B D , Martin B R , Keating C D , Natan M J , Mallouk T E. Adv. Mater. , 2001 , 13 : 249 —254
[94] Dujardin E , Hsin L B , Wang C R C , Man S. Chem. Commun. ,2001 , 1264 —1265
[95] Shenton W, Davis S A , Mann S. Adv. Mater. , 1999 , 11 : 449 —452
[96] Gao Q , Suib SL , Rusling J F. Chem. Commun. , 2002 , 2254 —2255
[97] Rojas T C , de la Fuente J M, Barrientos A G, Penades S , Ponsonnet L , Fernandez A. Adv. Mater. , 2002 , 14 : 585 —588
[98] de la Fuente J M, Barrientos A G, Rojas T C , Rojas T C , Canada J , Fernandez A , Penades S. Angew. Chem. Int . Ed. , 2001 ,40 : 2257 —2261
[99] Alivisatos A P. Scientific American , 2001 , 285 ( September ) :67 —73
[100] Han M, Gao X, Jack Z S , Nie S. Nature Biotechnology , 2001 ,19 : 631 —635 ; Jenison R , Yang S , Haeberli A , Polisky B. Nature Biotechnology , 2001 , 19 : 62 —65

[1] 李良春, 郑仁林, 黄毅, 孙荣琴. 多组分自组装小分子水凝胶中的自分类组装[J]. 化学进展, 2023, 35(2): 274-286.
[2] 王萌, 宋贺, 李烨文. 三维自组装蓝相液晶光子晶体[J]. 化学进展, 2022, 34(8): 1734-1747.
[3] 韩冬雪, 金雪, 苗碗根, 焦体峰, 段鹏飞. 超分子组装体激发态手性的响应性[J]. 化学进展, 2022, 34(6): 1252-1262.
[4] 尹航, 李智, 郭晓峰, 冯岸超, 张立群, 汤华燊. RAFT链转移剂的选用原则及通用型RAFT链转移剂[J]. 化学进展, 2022, 34(6): 1298-1307.
[5] 刘玉玲, 胡腾达, 李伊莲, 林洋, Borsali Redouane, 廖英杰. 嵌段共聚物薄膜快速自组装方法[J]. 化学进展, 2022, 34(3): 609-615.
[6] 李红, 史晓丹, 李洁龄. 肽自组装水凝胶的制备及在生物医学中的应用[J]. 化学进展, 2022, 34(3): 568-579.
[7] 赵平平, 杨军星, 施健辉, 朱静怡. 基于树状大分子的SPECT成像造影剂的构建及其应用[J]. 化学进展, 2021, 33(3): 394-405.
[8] 刘园园, 郭芸, 罗晓刚, 刘根炎, 孙琦. 近红外荧光探针检测金属离子、小分子和生物大分子[J]. 化学进展, 2021, 33(2): 199-215.
[9] 冯业娜, 刘书河, 张书博, 薛彤, 庄鸿麟, 冯岸超. 基于聚合诱导自组装制备二氧化硅/聚合物纳米复合材料[J]. 化学进展, 2021, 33(11): 1953-1963.
[10] 闫楚璇, 李青璘, 巩正奇, 陈颖芝, 王鲁宁. 纳米有机半导体光催化剂[J]. 化学进展, 2021, 33(11): 1917-1934.
[11] 蒋乔, 徐雪卉, 丁宝全. 纳米材料对生物凝聚态的调控[J]. 化学进展, 2020, 32(8): 1128-1139.
[12] 王子瑄, 王跃飞, 齐崴, 苏荣欣, 何志敏. DNA-多肽复合分子的设计、组装与应用[J]. 化学进展, 2020, 32(6): 687-697.
[13] 智康康, 杨鑫. 天然产物凝胶及其凝胶质[J]. 化学进展, 2019, 31(9): 1314-1328.
[14] 林代武, 邢起国, 王跃飞, 齐崴, 苏荣欣, 何志敏. 多肽超分子手性自组装与应用[J]. 化学进展, 2019, 31(12): 1623-1636.
[15] 刘耀华, 刘育. 基于偶氮功能基的光控超分子组装[J]. 化学进展, 2019, 31(11): 1528-1539.