• 综述 •
刘煦阳, 段潮舒, 蔡文生, 邵学广. 可解释深度学习在光谱和医学影像分析中的应用[J]. 化学进展, 2022, 34(12): 2561-2572.
Xuyang Liu, Chaoshu Duan, Wensheng Cai, Xueguang Shao. Explainable Deep Learning in Spectral and Medical Image Analysis[J]. Progress in Chemistry, 2022, 34(12): 2561-2572.
深度学习是一种基于神经网络的建模方法,通过不同功能感知层的构建获得优化模型,提取大量数据的内在规律,实现端到端的建模。数据规模的增长和计算能力的提高促进了深度学习在光谱及医学影像分析中的应用,但深度学习模型可解释性的不足是阻碍其应用的关键因素。为克服深度学习可解释性的不足,研究者提出并发展了可解释性方法。根据解释原理的不同,可解释性方法划分为可视化方法、模型蒸馏及可解释模型,其中可视化方法及模型蒸馏属于外部解释算法,在不改变模型结构的前提下解释模型,而可解释模型旨在使模型结构可解释。本文从算法角度介绍了深度学习及三类可解释性方法的原理,综述了近三年深度学习及可解释性方法在光谱及医学影像分析中的应用。多数研究聚焦于可解释性方法的建立,通过外部算法揭示模型的预测机制并解释模型,但构建可解释模型方面的研究相对较少。此外,采用大量标记数据训练模型是目前的主流研究方式,但给数据的采集带来了巨大的负担。基于小规模数据的训练策略、增强模型可解释性的方法及可解释模型的构建仍是未来的发展趋势。
分享此文:
[1] |
Miotto R, Wang F, Wang S, Jiang X Q, Dudley J T. Brief. Bioinform., 2018, 19(6): 1236.
|
[2] |
Senior A W, Evans R, Jumper J, Kirkpatrick J, Sifre L, Green T, Qin C L, Žídek A, Nelson A W R, Bridgland A, Penedones H, Petersen S, Simonyan K, Crossan S, Kohli P, Jones D T, Silver D, Kavukcuoglu K, Hassabis D. Nature, 2020, 577(7792): 706.
|
[3] |
Jing R Y, Li Y Z, Xue L, Liu F J, Li M L, Luo J S. J. Chem. Inf. Model., 2020, 60(8): 3755.
|
[4] |
Yang X, Wang Y F, Byrne R, Schneider G, Yang S Y. Chem. Rev., 2019, 119(18): 10520.
doi: 10.1021/acs.chemrev.8b00728 pmid: 31294972 |
[5] |
Zhang X L, Lin T, Xu J F, Luo X, Ying Y B. Anal. Chimica Acta, 2019, 1058: 48.
|
[6] |
Li W Z, Miao W, Cui J X, Fang C, Su S T, Li H Z, Hu L H, Lu Y H, Chen G H. J. Chem. Inf. Model., 2019, 59(5): 1849.
|
[7] |
Li W Z, Wang D H, Yang Z R, Zhang H J, Hu L H, Chen G H. J. Chem. Inf. Model., 2021, acs.jcim.1c01305.
|
[8] |
Yang J, Xu J F, Zhang X L, Wu C Y, Lin T, Ying Y B. Anal. Chimica Acta, 2019, 1081: 6.
|
[9] |
Shao X G, Leung A K M, Chau F T. Acc. Chem. Res., 2003, 36(4): 276.
|
[10] |
Cai W S, Li Y K, Shao X G. Chemom. Intell. Lab. Syst., 2008, 90(2): 188.
|
[11] |
Zhang J, Cui X Y, Cai W S, Shao X G. Sci. China Chem., 2019, 62(2): 271.
doi: 10.1007/s11426-018-9368-9 |
[12] |
Kermany D S, Goldbaum M, Cai W J, Valentim C C S, Liang H Y, Baxter S L, McKeown A, Yang G, Wu X K, Yan F B, Dong J, Prasadha M K, Pei J, Ting M Y L, Zhu J, Li C, Hewett S, Dong J, Ziyar I, Shi A, Zhang R Z, Zheng L H, Hou R, Shi W, Fu X, Duan Y O, Huu V A N, Wen C, Zhang E D, Zhang C L, Li O L, Wang X B, Singer M A, Sun X D, Xu J, Tafreshi A, Lewis M A, Xia H M, Zhang K. Cell, 2018, 172(5): 1122.
doi: S0092-8674(18)30154-5 pmid: 29474911 |
[13] |
Wang P, Xiao X, Glissen Brown J R, Berzin T M, Tu M T, Xiong F, Hu X, Liu P X, Song Y, Zhang D, Yang X, Li L P, He J, Yi X, Liu J J, Liu X G. Nat. Biomed. Eng., 2018, 2(10): 741.
doi: 10.1038/s41551-018-0301-3 pmid: 31015647 |
[14] |
Shi Z, Miao C C, Schoepf U J, Savage R H, Dargis D M, Pan C W, Chai X, Li X L, Xia S, Zhang X, Gu Y, Zhang Y G, Hu B, Xu W D, Zhou C S, Luo S, Wang H, Mao L, Liang K M, Wen L L, Zhou L J, Yu Y Z, Lu G M, Zhang L J. Nat. Commun., 2020, 11: 6090.
|
[15] |
He H, Yan S, Lyu D Y, Xu M X, Ye R Q, Zheng P, Lu X Y, Wang L, Ren B. Anal. Chem., 2021, 93(8): 3653.
|
[16] |
Shen D G, Wu G R, Suk H I. Annu. Rev. Biomed. Eng., 2017, 19: 221.
|
[17] |
McCulloch W S, Pitts W. Bull. Math. Biophys., 1943, 5(4): 115.
|
[18] |
Rosenblatt F. Psychol. Rev., 1958, 65(6): 386.
|
[19] |
Rumelhart D E, Hinton G E, Williams R J. California Univ San Diego La Jolla Inst for Cognitive Science, 1985, 1.
|
[20] |
Long J, Shelhamer E, Darrell T. 2015 IEEE Conference on Computer Vision and Pattern Recognition. Boston, MA, USA. IEEE, 2015, 3431.
|
[21] |
Ronneberger O, Fischer P, Brox T. International Conference on Medical Image Computing and Computer-Assisted Intervention, 2015, 234.
|
[22] |
Hochreiter S, Schmidhuber J. Neural Comput., 1997, 9(8): 1735.
doi: 10.1162/neco.1997.9.8.1735 pmid: 9377276 |
[23] |
Cho K, Van Merriënboer B, Gulcehre C, Bahdanau D, Bougares F, Schwenk H, Bengio Y. arXiv preprint arXiv:1406.1078, 2014.
|
[24] |
Bahdanau D, Cho K, Bengio Y. arXiv preprint arXiv:1409.0473, 2014.
|
[25] |
Luong M-T, Pham H, Manning C D. arXiv preprint arXiv:1508.04025, 2015.
|
[26] |
Vaswani A, Shazeer N, Parmar N, Uszkoreit J, Jones L, Gomez A N, Kaiser Ł, Polosukhin I. Advances in neural information processing systems, 2017.
|
[27] |
Goodfellow I, Pouget-Abadie J, Mirza M, Xu B, Warde-Farley D, Ozair S, Courville A, Bengio Y. Advances in neural information processing systems, 2014.
|
[28] |
Isola P, Zhu J Y, Zhou T H, Efros A A. 2017 IEEE Conference on Computer Vision and Pattern Recognition. Honolulu, HI, USA. IEEE, 2017, 5967.
|
[29] |
Zhu J Y, Park T, Isola P, Efros A A. 2017 IEEE International Conference on Computer Vision. Venice, Italy. IEEE, 2017, 2242.
|
[30] |
Zhou B L, Khosla A, Lapedriza A, Oliva A, Torralba A. 2016 IEEE Conference on Computer Vision and Pattern Recognition. Las Vegas, NV, USA. IEEE,2016, 2921.
|
[31] |
Selvaraju R R, Cogswell M, Das A, Vedantam R, Parikh D, Batra D. Proceedings of the IEEE/CVF Conference on Computer Vision and Pattern Recognition, 2017, 618.
|
[32] |
Sundararajan M, Taly A, Yan Q Q. International Conference on Machine Learning, 2017, 3319.
|
[33] |
Zeiler M D, Fergus R. European Conference on Computer Vision, 2014, 818.
|
[34] |
Fong R C, Vedaldi A. Proceedings of the IEEE/CVF International Conference on Computer Vision, 2017, 3429.
|
[35] |
Zintgraf L M, Cohen T S, Adel T, Welling M. arXiv preprint arXiv:1702.04595, 2017.
|
[36] |
Ribeiro M T, Singh S, Guestrin C.Proceedings of the 22nd ACM SIGKDD International Conference on Knowledge Discovery and Data Mining. San Francisco California USA. New York, NY, USA: ACM, 2016, 1135.
|
[37] |
Lundberg S M, Lee S-I.Proceedings of the 31st International Conference on Neural Information Processing Systems, 2017, 4768.
|
[38] |
Frosst N, Hinton G. arXiv preprint arXiv:1711.09784, 2017.
|
[39] |
Xu K, Ba J, Kiros R, Cho K, Courville A, Salakhudinov R, Zemel R, Bengio Y. International Conference on Machine Learning, 2015, 2048.
|
[40] |
Zellers R, Bisk Y, Farhadi A, Choi Y. 2019 IEEE/CVF Conference on Computer Vision and Pattern Recognition (CVPR). Long Beach, CA, USA. IEEE, 2019, 6713.
|
[41] |
Alvarez-Melis D, Jaakkola T S. arXiv preprint arXiv:1806.07538, 2018.
|
[42] |
Bian X H, Li S J, Shao X G, Liu P. Chemom. Intell. Lab. Syst., 2016, 158: 174.
|
[43] |
Zhang M, Cai W S, Shao X G. Anal., 2011, 136(20): 4217.
|
[44] |
Ju L, Lyu A H, Hao H X, Shen W, Cui H. Anal. Chem., 2019, 91(15): 9343.
|
[45] |
Ni C, Wang D Y, Tao Y. Spectrochim. Acta, Part A, 2019, 209: 32.
|
[46] |
Zhang C, Wu W Y, Zhou L, Cheng H, Ye X Q, He Y. Food Chem., 2020, 319: 126536.
|
[47] |
Xiong Y R, Yang W Y, Liao H Y, Gong Z L, Xu Z Z, Du Y P, Li W. Chemom. Intell. Lab. Syst., 2022, 223: 104532.
|
[48] |
Huang G Z, Yuan L M, Shi W, Chen X, Chen X J. Food Chem., 2022, 372: 131219.
|
[49] |
Shin H, Oh S, Hong S, Kang M, Kang D, Ji Y G, Choi B H, Kang K W, Jeong H, Park Y, Hong S, Kim H K, Choi Y. ACS Nano, 2020, 14(5): 5435.
|
[50] |
Shu C, Yan H S, Zheng W, Lin K, James A, Selvarajan S, Lim C M, Huang Z W. Anal. Chem., 2021, 93(31): 10898.
|
[51] |
Huang J L, Wen J X, Zhou M J, Ni S, Le W, Chen G, Wei L, Zeng Y, Qi D J, Pan M, Xu J N, Wu Y, Li Z Y, Feng Y L, Zhao Z Q, He Z B, Li B, Zhao S N, Zhang B H, Xue P L, He S S, Fang K, Zhao Y Y, Du K. Anal. Chem., 2021, 93(26): 9174.
|
[52] |
Yu S X, Li X, Lu W L, Li H F, Fu Y V, Liu F H. Anal. Chem., 2021, 93(32): 11089.
|
[53] |
Zhou L, Zhang C, Taha M F, Wei X H, He Y, Qiu Z J, Liu Y F. Front. Plant Sci., 2020, 11: 575810.
|
[54] |
Yang S, Li C X, Mei Y, Liu W, Liu R, Chen W L, Han D H, Xu K X. Front. Nutr., 2021, 8: 680627.
|
[55] |
Ma Z R, Wang F F, Wang W Z, Zhong Y T, Dai H J. Deep learning for in vivo near-infrared imaging. Proc. Natl. Acad. Sci. U. S. A., 2021, 118(1): e2021446118.
|
[56] |
Guo S X, Mayerhöfer T, Pahlow S, Hübner U, Popp J, Bocklitz T. Anal., 2020, 145(15): 5213.
|
[57] |
Badrinarayanan V, Handa A, Cipolla R. arXiv preprint arXiv:1505.07293, 2015.
|
[58] |
Fu J, Liu J, Tian H J, Li Y, Bao Y J, Fang Z W, Lu H Q. 2019 IEEE/CVF Conference on Computer Vision and Pattern Recognition (CVPR). Long Beach, CA, USA. IEEE, 2019, 3141.
|
[59] |
Bouteldja N, Klinkhammer B M, Bülow R D, Droste P, Otten S W, von Stillfried S F, Moellmann J, Sheehan S M, Korstanje R, Menzel S, Bankhead P, Mietsch M, Drummer C, Lehrke M, Kramann R, Floege J, Boor P, Merhof D. J. Am. Soc. Nephrol., 2021, 32(1): 52.
doi: 10.1681/ASN.2020050597 pmid: 33154175 |
[60] |
Wang X D, Chen Y, Gao Y S, Zhang H Q, Guan Z H, Dong Z, Zheng Y X, Jiang J R, Yang H Q, Wang L M, Huang X M, Ai L R, Yu W L, Li H W, Dong C S, Zhou Z, Liu X Y, Yu G Z. Nat. Commun., 2021, 12: 1637.
|
[61] |
Zhang K, Liu X H, Shen J, Li Z H, Sang Y, Wu X W, Zha Y F, Liang W H, Wang C D, Wang K, Ye L S, Gao M, Zhou Z G, Li L, Wang J, Yang Z H, Cai H M, Xu J, Yang L, Cai W J, Xu W Q, Wu S X, Zhang W, Jiang S P, Zheng L H, Zhang X, Wang L, Lu L, Li J M, Yin H P, Wang W, Li O L, Zhang C, Liang L, Wu T, Deng R Y, Wei K, Zhou Y, Chen T, Lau J Y N, Fok M, He J X, Lin T X, Li W M, Wang G Y. Cell, 2020, 181(6): 1423.
doi: S0092-8674(20)30551-1 pmid: 32416069 |
[62] |
Wang G Y, Liu X H, Shen J, Wang C D, Li Z H, Ye L S, Wu X W, Chen T, Wang K, Zhang X, Zhou Z G, Yang J, Sang Y, Deng R Y, Liang W H, Yu T, Gao M, Wang J, Yang Z H, Cai H M, Lu G M, Zhang L Y, Yang L, Xu W Q, Wang W, Olvera A, Ziyar I, Zhang C, Li O L, Liao W H, Liu J, Chen W, Chen W, Shi J C, Zheng L H, Zhang L J, Yan Z H, Zou X G, Lin G P, Cao G Q, Lau L L, Mo L, Liang Y, Roberts M, Sala E, Schönlieb C B, Fok M, Lau J Y N, Xu T, He J X, Zhang K, Li W M, Lin T X. Nat. Biomed. Eng., 2021, 5(8): 509.
|
[63] |
Lee H, Yune S, Mansouri M, Kim M, Tajmir S H, Guerrier C E, Ebert S A, Pomerantz S R, Romero J M, Kamalian S, Gonzalez R G, Lev M H, Do S. Nat. Biomed. Eng., 2019, 3(3): 173.
|
[64] |
Zhou D J, Tian F, Tian X D, Sun L, Huang X H, Zhao F, Zhou N, Chen Z Y, Zhang Q, Yang M, Yang Y C, Guo X X, Li Z B, Liu J, Wang J F, Wang J F, Wang B M, Zhang G L, Sun B C, Zhang W, Kong D L, Chen K X, Li X C. Nat. Commun., 2020, 11: 2961.
|
[65] |
Gehrung M, Crispin-Ortuzar M, Berman A G, O’Donovan M, Fitzgerald R C, Markowetz F. Nat. Med., 2021, 27(5): 833.
doi: 10.1038/s41591-021-01287-9 pmid: 33859411 |
[66] |
Qian X J, Pei J, Zheng H, Xie X X, Yan L, Zhang H, Han C G, Gao X, Zhang H Q, Zheng W W, Sun Q, Lu L, Shung K K. Nat. Biomed. Eng., 2021, 5(6): 522.
|
[67] |
Liu Y, Jain A, Eng C, Way D H, Lee K, Bui P, Kanada K, de Oliveira Marinho G, Gallegos J, Gabriele S, Gupta V, Singh N, Natarajan V, Hofmann-Wellenhof R, Corrado G S, Peng L H, Webster D R, Ai D, Huang S J, Liu Y, Dunn R C, Coz D. Nat. Med., 2020, 26(6): 900.
|
[68] |
Yu G, Sun K, Xu C, Shi X H, Wu C, Xie T, Meng R Q, Meng X H, Wang K S, Xiao H M, Deng H W. Nat. Commun., 2021, 12: 6311.
|
[1] | 丁俊杰 丁晓琴 赵立峰 陈冀胜. 多肽定量构效关系与分子设计[J]. 化学进展, 2005, 17(01): 130-136. |
[2] | 许禄,胡昌玉. 化学中的人工神经网络法[J]. 化学进展, 2000, 12(01): 18-. |
阅读次数 | ||||||
全文 |
|
|||||
摘要 |
|
|||||