• 综述 •
王桂龙, 崔辛, 陈莹, 胡振峰, 梁秀兵, 陈甫雪. 基于贻贝启发的水下仿生胶黏剂[J]. 化学进展, 2021, 33(12): 2378-2391.
Guilong Wang, Xin Cui, Ying Chen, Zhen-feng Hu, Xiubing Liang, Fuxue Chen. Underwater Biomimetic Adhesive Based on Mussel Inspiration[J]. Progress in Chemistry, 2021, 33(12): 2378-2391.
海洋中的贻贝依靠丝足(Byssus)与足盘(Plaque)可以在潮湿及水下环境中快速而牢固地黏附于各种固体表面。贻贝强健的足部具有沟渠状的生理结构,通过类似于“注塑生产”的生理过程,它们可以生成丝足与足盘。贻贝将液态的蛋白质挤压到沟渠里,只需几秒钟时间,这些蛋白质就能形成一条条发丝一样纤细的丝足。每条丝足的末端都有一个黏性足盘,足盘可以牢牢地黏附在岩石及固体表面。丝足及足盘由多种黏附蛋白(Mfps)组成,且几乎每种黏附蛋白都含有L-3,4-二羟基苯丙氨酸(DOPA)成分。在过去的数十年间,科研人员基本揭示了贻贝黏附蛋白的结构及其黏附机理。DOPA的儿茶酚基团,通过氧化交联、金属螯合、氢键、静电作用、疏水作用、π-π作用、阳离子-π作用等各种共价和非共价相互作用,实现强大的界面黏接。基于贻贝黏附蛋白的结构及其黏附机理,通过使用DOPA及其类似物修饰的聚合物体系,人们得到了多种具有优秀机械性能和功能化的新型仿生多巴类水下胶黏剂。本综述首先介绍了贻贝黏附蛋白的组成特点及其黏附机理;随后分别介绍了凝聚层类胶黏剂、水凝胶类胶黏剂、智能型水下胶黏剂的结构特点及黏附机理;最后讨论了目前仿生水下胶黏剂存在的问题及未来发展前景。
分享此文:
Mussel foot proteins | Mass (kDa) | PI | DOPA (mol %) | Location | References |
---|---|---|---|---|---|
Mfp-1 | 90~110 | 10.5 | 15 | surface of plaque | |
Mfp-2 | 45 | 9.5 | 5 | in the plaque | |
Mfp-3F | 5~7 | 9 | 7~20 | at interface of the plaque | |
Mfp-3S | 5~7 | 9 | 8~14 | at interface of the plaque | |
Mfp-4 | 93 | 9.5 | 4 | in the plaque | |
Mfp-5 | 10 | 9 | 30 | at interface of the plaque | |
Mfp-6 | 11.6 | 9.5 | 3 | at interface of the plaque |
[1] |
Cui J X, Iturri J, Paez J, Shafiq Z, Serrano C, d’Ischia M, del Campo A. Macromol. Chem. Phys., 2014, 215(24): 2403.
doi: 10.1002/macp.v215.24 URL |
[2] |
Oh K H, Choo M J, Lee H, Park K H, Park J K, Choi J W. J. Mater. Chem. A, 2013, 1(46): 14484.
doi: 10.1039/c3ta13166a URL |
[3] |
Lee H, Lee Y, Statz A R, Rho J, Park T G, Messersmith P B. Adv. Mater., 2008, 20(9): 1619.
doi: 10.1002/(ISSN)1521-4095 URL |
[4] |
Waite J H, Tanzer M L. Science, 1981, 212(4498): 1038.
pmid: 17779975 |
[5] |
Waite J H. J. Exp. Biol., 2017, 220(4): 517.
doi: 10.1242/jeb.134056 URL |
[6] |
Anderson T H, Yu J, Estrada A, Hammer M U, Waite J H, Israelachvili J N. Adv. Funct. Mater., 2010, 20(23): 4196.
pmid: 21603098 |
[7] |
Yu J, Wei W, Menyo M S, Masic A, Waite J H, Israelachvili J N. Biomacromolecules, 2013, 14(4): 1072.
doi: 10.1021/bm301908y URL |
[8] |
SedÓ J, Saiz-Poseu J, BusquÉ F, Ruiz-Molina D. Adv. Mater., 2013, 25(5): 653.
doi: 10.1002/adma.201202343 URL |
[9] |
Madhurakkat Perikamana S K, Lee J, Lee Y B, Shin Y M, Lee E J, Mikos A G, Shin H. Biomacromolecules, 2015, 16(9): 2541.
doi: 10.1021/acs.biomac.5b00852 pmid: 26280621 |
[10] |
Wei W, Yu J, Broomell C, Israelachvili J N, Waite J H. J. Am. Chem. Soc., 2013, 135(1): 377.
doi: 10.1021/ja309590f pmid: 23214725 |
[11] |
Kord Forooshani P, Lee B P. J. Polym. Sci. A: Polym. Chem., 2017, 55(1): 9.
pmid: 27917020 |
[12] |
Ye Q, Zhou F, Liu W M. Chem. Soc. Rev., 2011, 40(7): 4244.
doi: 10.1039/c1cs15026j URL |
[13] |
Liu J, Yang Q L, Xu J J, Liu K S, Guo L, Jiang L. Progress in Chemistry, 2012, 24(10): 1946.
|
( 刘娟, 杨青林, 徐晶晶, 刘克松, 郭林, 江雷. 化学进展, 2012, 24(10): 1946.)
|
|
[14] |
Wang D D, Xu P P, Wang S S. Chem. Eng. Equip., 2018(6): 208.
|
( 汪丹丹, 徐平平, 王硕硕. 化学工程与装备, 2018(6): 208.)
|
|
[15] |
Lin M, Wan X B, Mu Y B. Polym. Bull., 2020(1): 1.
|
( 林美, 万晓波, 穆有炳. 高分子通报, 2020(1): 1.)
|
|
[16] |
Liu J P, Jiang Z, Yang B Y, Jin L H, Zhang Q Q. Chin. J. Biochem. Mol. Biol., 2007, 23(11): 899.
|
( 刘加鹏, 蒋臻, 杨丙晔, 金利华, 张其清. 中国生物化学与分子生物学报, 2007, 23(11): 899.)
|
|
[17] |
Gao M, Zhang C H, Zhou J, Wang X L, Gu M. Journal of Anhui Agri. Sci., 2011, 39(32): 19860.
|
( 高敏, 张长虹, 周俊, 王小磊, 顾铭. 安徽农业科学, 2011, 39(32): 19860.)
|
|
[18] |
Wang C P, Lin C G, Zhang J W, Chen S G. Dev. Appl. Mater., 2014, 29(4): 101.
|
( 王彩萍, 蔺存国, 张金伟, 陈守刚. 材料开发与应用, 2014, 29(4): 101.)
|
|
[19] |
Taylor S W, Waite J H, Ross M M, Shabanowitz J, Hunt D F. J. Am. Chem. Soc., 1994, 116(23): 10803.
doi: 10.1021/ja00102a063 URL |
[20] |
Kim H J, Hwang B H, Lim S, Choi B H, Kang S H, Cha H J. Biomaterials, 2015, 72: 104.
doi: 10.1016/j.biomaterials.2015.08.055 URL |
[21] |
Hwang D S, Zeng H B, Srivastava A, Krogstad D V, Tirrell M, Israelachvili J N, Waite J H. Soft Matter, 2010, 6(14): 3232.
doi: 10.1039/C002632H pmid: 21544267 |
[22] |
Lim S, Choi Y S, Kang D G, Song Y H, Cha H J. Biomaterials, 2010, 31(13): 3715.
doi: 10.1016/j.biomaterials.2010.01.063 URL |
[23] |
Balkenende D W R, Winkler S M, Messersmith P B. Eur. Polym. J., 2019, 116: 134.
doi: 10.1016/j.eurpolymj.2019.03.059 pmid: 32831361 |
[24] |
Waite J H. Int. J. Biol. Macromol., 1990, 12(2): 139.
pmid: 2127695 |
[25] |
Inoue K, Takeuchi Y, Miki D, Odo S. J. Biol. Chem., 1995, 270(12): 6698.
pmid: 7896812 |
[26] |
Li L, Zeng H B. Biotribology, 2016, 5: 44.
doi: 10.1016/j.biotri.2015.09.004 URL |
[27] |
Hwang D S, Zeng H B, Masic A, Harrington M J, Israelachvili J N, Waite J H. J. Biol. Chem., 2010, 285(33): 25850.
doi: 10.1074/jbc.M110.133157 pmid: 20566644 |
[28] |
Hofman A H, van Hees I A, Yang J, Kamperman M. Adv. Mater., 2018, 30(19): 1704640.
doi: 10.1002/adma.v30.19 URL |
[29] |
Bhagat V, Becker M L. Biomacromolecules, 2017, 18(10): 3009.
doi: 10.1021/acs.biomac.7b00969 URL |
[30] |
Li L, Smitthipong W, Zeng H B. Polym. Chem., 2015, 6(3): 353.
doi: 10.1039/C4PY01415D URL |
[31] |
Kim S, Huang J, Lee Y, Dutta S, Yoo H Y, Jung Y M, Jho Y, Zeng H B, Hwang D S. PNAS, 2016, 113(7): E847. DOI: 10.1073/pnas.1521521113.
doi: 10.1073/pnas.1521521113 URL |
[32] |
Miller D R, Das S, Huang K Y, Han S, Israelachvili J N, Waite J H. ACS Biomater. Sci. Eng., 2015, 1(11): 1121.
pmid: 26618194 |
[33] |
Zhao H, Waite J H. Biochemistry, 2006, 45(47): 14223.
pmid: 17115717 |
[34] |
Brubaker C E, Messersmith P B. Biomacromolecules, 2011, 12(12): 4326.
doi: 10.1021/bm201261d pmid: 22059927 |
[35] |
Zhao H, Waite J H. J. Biol. Chem., 2006, 281(36): 26150.
pmid: 16844688 |
[36] |
Chen T, Chen Y J, Rehman H U, Chen Z, Yang Z, Wang M, Li H, Liu H Z. ACS Appl. Mater. Interfaces, 2018, 10(39): 33523.
doi: 10.1021/acsami.8b10064 URL |
[37] |
Han L, Yan L W, Wang M H, Wang K F, Fang L M, Zhou J, Fang J, Ren F Z, Lu X. Chem. Mater., 2018, 30(16): 5561.
doi: 10.1021/acs.chemmater.8b01446 URL |
[38] |
Krogsgaard M, Behrens M A, Pedersen J S, Birkedal H. Biomacromolecules, 2013, 14(2): 297.
doi: 10.1021/bm301844u pmid: 23347052 |
[39] |
Wilke P, Helfricht N, Mark A, Papastavrou G, Faivre D, Börner H G. J. Am. Chem. Soc., 2014, 136(36): 12667.
doi: 10.1021/ja505413e URL |
[40] |
Kim M, Chung H. Polym. Chem., 2017, 8(40): 6300.
doi: 10.1039/C7PY01535F URL |
[41] |
Olivieri M P, Wollman R M, Alderfer J L. J. Pept. Res., 2009, 50(6): 436.
doi: 10.1111/j.1399-3011.1997.tb01206.x URL |
[42] |
McDowell L M, Burzio L A, Waite J H, Schaefer J. J. Biol. Chem., 1999, 274(29): 20293.
pmid: 10400649 |
[43] |
Lee H, Dellatore S M, Miller W M, Messersmith P B. Science, 2007, 318(5849): 426.
doi: 10.1126/science.1147241 URL |
[44] |
Chi Y C, Emre F, Motan N N. Macromolecules, 2016, 39(5): 1740.
doi: 10.1021/ma0518959 URL |
[45] |
David R, Eli S. Front. Bioeng. Biotech., 2016, 4(20): 3065.
|
[46] |
Danner E W, Kan Y J, Hammer M U, Israelachvili J N, Waite J H. Biochemistry, 2012, 51(33): 6511.
doi: 10.1021/bi3002538 pmid: 22873939 |
[47] |
Merritt M E, Christensen A M, Kramer K J, Hopkins T L, Schaefer J. J. Am. Chem. Soc., 1996, 118(45): 11278.
doi: 10.1021/ja961621o URL |
[48] |
Holten-Andersen N, Zhao H, Waite J H. Biochemistry, 2009, 48(12): 2752.
doi: 10.1021/bi900018m pmid: 19220048 |
[49] |
Papov V V, Diamond T V, Biemann K, Waite J H. J. Biol. Chem., 1995, 270(34): 20183.
pmid: 7650037 |
[50] |
Eric P,. Holowka T J D. Macromol. Biosci., 2010, 10(5): 496.
doi: 10.1002/mabi.200900390 pmid: 20135627 |
[51] |
Yu M E, Hwang J, Deming T J. J. Am. Chem. Soc., 1999, 121(24): 5825.
doi: 10.1021/ja990469y URL |
[52] |
Waite J H. Ann., N Y. Acad. Sci., 1999, 875: 301.
doi: 10.1111/nyas.1999.875.issue-1 URL |
[53] |
Fantner G E, Oroudjev E, Schitter G, Golde L S, Thurner P, Finch M M, Turner P, Gutsmann T, Morse D E, Hansma H, Hansma P K. Biophys. J., 2006, 90(4): 1411.
pmid: 16326907 |
[54] |
Stewart R J, Ransom T C, Hlady V. J. Polym. Sci. B Polym. Phys., 2011, 49(11): 757.
doi: 10.1002/polb.22256 URL |
[55] |
Mian S A, Gao X F, Nagase S, Jang J. Theor. Chem. Acc., 2011, 1302-3: 333.
|
[56] |
Maier G P, Rapp M V, Waite J H, Israelachvili J N, Butler A. Science, 2015, 349(6248): 628.
doi: 10.1126/science.aab0556 pmid: 26250681 |
[57] |
Wilker J J. Science, 2015, 349(6248): 582.
doi: 10.1126/science.aac8174 URL |
[58] |
Rapp M V, Maier G P, Dobbs H A, Higdon N J, Waite J H, Butler A, Israelachvili J N. J. Am. Chem. Soc., 2016, 138(29): 9013.
doi: 10.1021/jacs.6b03453 URL |
[59] |
Wang J, Liu C S, Lu X, Yin M. Biomaterials, 2007, 28(23): 3456.
doi: 10.1016/j.biomaterials.2007.04.009 URL |
[60] |
Silverman H G, Roberto F F. Mar. Biotechnol., 2007, 9(6): 661.
doi: 10.1007/s10126-007-9053-x pmid: 17990038 |
[61] |
Brennan M J, Kilbride B F, Wilker J J, Liu J C. Biomaterials, 2017, 124: 116.
doi: S0142-9612(17)30053-4 pmid: 28192773 |
[62] |
Gong C, Lu C C, Li B Q, Shan M, Wu G L. J. Biomed. Mater. Res., 2017, 105(4): 1000.
doi: 10.1002/jbm.v105.4 URL |
[63] |
Lu D D, Li Y F, Li T, Zhang Y Y, Dou F J, Wang X Y, Zhao X L, Ma H C, Guan X L, Wei Q B, Lei Z Q. J. Appl. Polym. Sci., 2017, 134(16): 44729.
|
[64] |
Wang G, Huang X, Jiang P. Sci. Rep-UK., 2017, 7(2): 43071.
|
[65] |
Meredith H J, Jenkins C L, Wilker J J. Adv. Funct. Mater., 2014, 24(21): 3259.
doi: 10.1002/adfm.201303536 URL |
[66] |
Zhou J J, Defante A P, Lin F, Xu Y, Yu J Y, Gao Y H, Childers E, Dhinojwala A, Becker M L. Biomacromolecules, 2015, 16(1): 266.
doi: 10.1021/bm501456g URL |
[67] |
Burke S A, Ritter-Jones M, Lee B P, Messersmith P B. Biomed. Mater., 2007, 2(4): 203.
doi: 10.1088/1748-6041/2/4/001 pmid: 18458476 |
[68] |
White J D, Wilker J J. Macromolecules, 2011, 44(13): 5085.
doi: 10.1021/ma201044x URL |
[69] |
Cheng H, Yue K, Kazemzadeh-Narbat M, Liu Y H, Khalilpour A, Li B Y, Zhang Y S, Annabi N, Khademhosseini A. ACS Appl. Mater. Interfaces, 2017, 9(13): 11428.
doi: 10.1021/acsami.6b16779 URL |
[70] |
Wei W, Tan Y, Martinez Rodriguez N R, Yu J, Israelachvili J N, Waite J H. Acta Biomater., 2014, 10(4): 1663.
doi: 10.1016/j.actbio.2013.09.007 pmid: 24060881 |
[71] |
Shao H, Stewart R J. Adv. Mater., 2010, 22(6): 729.
doi: 10.1002/adma.200902380 |
[72] |
Zhao Q, Lee D W, Ahn B K, Seo S, Kaufman Y, Israelachvili J N, Waite J H. Nat. Mater., 2016, 15(4): 407.
doi: 10.1038/nmat4539 URL |
[73] |
Kim S, Huang J, Lee Y, Dutta S, Yoo H Y, Jung Y M, Jho Y, Zeng H B, Hwang D S. PNAS, 2016, 113(7): E847.
doi: 10.1073/pnas.1521521113 URL |
[74] |
Annabi N, Tamayol A, Shin S R, Ghaemmaghami A M, Peppas N A, Khademhosseini A. Nano Today, 2014, 9(5): 574.
pmid: 25530795 |
[75] |
Gao T T, Chang D, Liu F Q, Gao G. Jorunal of Functional Materials, 2016, 47(z1): 72.
|
( 高婷婷, 常丹, 刘凤岐, 高歌. 功能材料, 2016, 47(z1): 72.)
|
|
[76] |
Hoffman A S. Adv. Drug Deliv. Rev., 2012, 64: 18.
doi: 10.1016/j.addr.2012.09.010 URL |
[77] |
CalÓ E, Khutoryanskiy V V. Eur. Polym. J., 2015, 65: 252.
doi: 10.1016/j.eurpolymj.2014.11.024 URL |
[78] |
Mehdizadeh M, Weng H, Gyawali D, Tang L P, Yang J. Biomaterials, 2012, 33(32): 7972.
doi: 10.1016/j.biomaterials.2012.07.055 URL |
[79] |
Lee C, Shin J, Lee J S, Byun E, Ryu J H, Um S H, Kim D I, Lee H, Cho S W. Biomacromolecules, 2013, 14(6): 2004.
doi: 10.1021/bm400352d URL |
[80] |
Chan Choi Y, Choi J S, Jung Y J, Cho Y W. J. Mater. Chem. B, 2014, 2(2): 201.
doi: 10.1039/C3TB20696C URL |
[81] |
Zhang R, Peng H W, Zhou T X, Yao Y, Zhu X D, Bi B W, Zhang X, Liu B X, Niu L Y, Wang W Q. ACS Appl. Polym. Mater., 2019, 1(11): 2883.
doi: 10.1021/acsapm.9b00590 URL |
[82] |
Guo Q, Chen J S, Wang J L, Zeng H B, Yu J. Nanoscale, 2020, 12(3): 1307.
doi: 10.1039/c9nr09780e pmid: 31907498 |
[83] |
Chen Y P, Meng J X, Gu Z, Wan X Z, Jiang L, Wang S T. Adv. Funct. Mater., 2020, 30(5): 1905287.
doi: 10.1002/adfm.v30.5 URL |
[84] |
Lee Y, Chung H J, Yeo S, Ahn C H, Lee H, Messersmith P B, Park T G. Soft Matter, 2010, 6(5): 977.
doi: 10.1039/b919944f URL |
[85] |
Narkar A R, Barker B, Clisch M, Jiang J F, Lee B P. Chem. Mater., 2016, 28(15): 5432.
pmid: 27551163 |
[86] |
Ma Y F, Ma S H, Wu Y, Pei X W, Gorb S N, Wang Z K, Liu W M, Zhou F. Adv. Mater., 2018, 30(30): 1870222.
doi: 10.1002/adma.v30.30 URL |
[87] |
Xu R N, Ma S H, Wu Y, Lee H, Zhou F, Liu W M. Biomater. Sci., 2019, 7(9): 3599.
doi: 10.1039/C9BM00697D URL |
[88] |
Wang Z, Guo L F, Xiao H Y, Cong H, Wang S T. Mater. Horiz., 2020, 7(1): 282.
doi: 10.1039/C9MH01148J URL |
[89] |
Li X, Deng Y, Lai J L, Zhao G, Dong S Y. J. Am. Chem. Soc., 2020, 142(11): 5371.
doi: 10.1021/jacs.0c00520 URL |
[90] |
DompÉ M, Cedano-Serrano F J, Heckert O, van den Heuvel N, van der Gucht J, Tran Y, Hourdet D, Creton C, Kamperman M. Adv. Mater., 2019, 31(21): 1808179.
doi: 10.1002/adma.v31.21 URL |
[91] |
Sun G X, Li Z J, Liang R, Weng L T, Zhang L N. Nat. Commun., 2016, 7(1): 1.
|
[92] |
Huang T, Xu H G, Jiao K X, Zhu L P, Brown H R, Wang H L. Adv. Mater., 2007, 19(12): 1622.
doi: 10.1002/(ISSN)1521-4095 URL |
[93] |
Feng J F, Chen J L, Guo K, Hou J B, Zhou X L, Huang S, Li B J, Zhang S. ACS Appl. Mater. Interfaces, 2018, 10(46): 40238.
doi: 10.1021/acsami.8b12886 URL |
[94] |
Thoniyot P, Tan M J, Karim A A, Young D J, Loh X J. Adv. Sci., 2015, 21-2: 1400010.
|
[95] |
Hennink W E, van Nostrum C F. Adv. Drug Deliv. Rev., 2012, 64: 223.
doi: 10.1016/j.addr.2012.09.009 URL |
[96] |
Xie J J, Huang K, He G J, Ren S Z. Chemistry and Adhesion, 2014, 36(01): 5.
|
( 谢建军, 黄凯, 贺国京, 任森智. 化学与黏合, 2014, 36(01): 5.)
|
|
[97] |
Luo Y T, Luo X Q, Liang J F. Proceedings of Ship Maintenance Theory and Application, 2002-11-01.
|
( 罗运同, 罗锡清, 梁锦芳.船舶维修理论与应用论文集, 2002-11-01.)
|
|
[98] |
Bouten P J M, Zonjee M, Bender J, Yauw S T K, van Goor H, van Hest J C M, Hoogenboom R. Prog. Polym. Sci., 2014, 39(7): 1375.
doi: 10.1016/j.progpolymsci.2014.02.001 URL |
[99] |
Cope C, Lee K, Stern H, Pennington D. Plast. Reconstr. Surg., 2000, 106(1): 107.
pmid: 10883621 |
[100] |
Turan T, Özçelik D, Kuran I, Sadikoğlu B, Baş L, Şan T, Sungun A. Plast. Reconstr. Surg., 2001, 107(2): 463.
pmid: 11214062 |
[101] |
Donkerwolcke M, Burny F, Muster D. Biomaterials, 1998, 19(16): 1461.
pmid: 9794519 |
[1] | 陈一明, 李慧颖, 倪鹏, 方燕, 刘海清, 翁云翔. 含儿茶酚基团的湿态组织粘附水凝胶[J]. 化学进展, 2023, 35(4): 560-576. |
[2] | 彭帅伟, 汤卓夫, 雷冰, 冯志远, 郭宏磊, 孟国哲. 仿生定向液体输送的功能材料表面设计与应用[J]. 化学进展, 2022, 34(6): 1321-1336. |
[3] | 茅瓅波, 高怀岭, 孟玉峰, 杨玉露, 孟祥森, 俞书宏. 凝聚态化学视角下的生物矿化[J]. 化学进展, 2020, 32(8): 1086-1099. |
[4] | 周晨, 吴俊涛*. 仿生微纳米纤维黏附材料[J]. 化学进展, 2018, 30(12): 1863-1873. |
[5] | 刘宗光, 屈树新, 翁杰. 聚多巴胺在生物材料表面改性中的应用[J]. 化学进展, 2015, 27(2/3): 212-219. |
[6] | 刘娟, 杨青林*, 徐晶晶, 刘克松*, 郭林, 江雷. 仿壁虎和贻贝黏附材料[J]. 化学进展, 2012, (10): 1946-1954. |
阅读次数 | ||||||
全文 |
|
|||||
摘要 |
|
|||||