English
新闻公告
More
化学进展 2010, Vol. 22 Issue (07): 1362-1379 前一篇   后一篇

• 特约稿 •

手性有机小分子催化的最新进展*

李楠1    刘伟军2    龚流柱1,2**   

  1. (1. 中国科学院成都有机化学研究所    成都  610041; 2. 中国科学技术大学化学系    合肥 230026)
  • 收稿日期:2010-02-28 出版日期:2010-07-24 发布日期:2010-07-02
  • 通讯作者: 龚流柱 E-mail:gonglz@ustc.edu.cn
  • 基金资助:

    国家自然科学基金

Asymmetric Organocatalysis

 Li  Nan1    Liu  Weijun2   Gong  Liuzhu1,2**   

  1. (1.Chengdu Institute of Organic Chemistry, Chinese Academy of Science, Chengdu 610041, China;2. Department of Chemistry, University of Science and Technology of China, Hefei 230026, China)
  • Received:2010-02-28 Online:2010-07-24 Published:2010-07-02
  • Contact: Gong Liuzhu E-mail:gonglz@ustc.edu.cn

手性有机小分子催化是近年来不对称催化领域发展起来的一个研究热点。手性有机小分子催化具有反应条件温和,环境友好,催化剂易于回收利用等优点,符合绿色化学的要求。本文根据手性有机催化剂活化模式的不同,从烯胺催化、亚胺催化、氢键活化、卡宾催化、相转移催化以及光化学等方面对近年来的有机小分子催化的进展,特别是中国学者的工作做一简要评述。重点通过对不同催化体系下催化剂和反应底物之间立体效应和电子效应的考察,发现控制反应立体选择性以及活化惰性底物的规律,进而设计更加高效的手性有机小分子催化剂,完善和拓展有机小分子催化的不对称合成。

Asymmetric organocatalysis has been a frontier in the field of asymmetric catalysis. The comparable advantages, including mild reaction conditions, environment benign, and the facile recovery of catalysts, render the organocatalytic reaction to possess some features of green chemistry. The review provides an overview of recent elegant advances on the enamine catalysis, imine catalysis, hydrogen bond activation, carbine catalysis, phase transfer catalysis and photochemistry, especially of the research work in China, with an emphasis on the clarification of the relationship between either sterical or electronic effects of catalysts and substrates in different catalyst systems, pointing out regulation that controls the stereoselectivity to prompt the design of more efficient chiral organocatalysts with widespread applications in asymmetric synthesis.

Contents 
1 Introduction 
2 The Reaction systems 
2.1 Enamine catalysis 
2.2 Iminium catalysis 
2.3 Hydrogen-bond in asymmetric catalysis 
2.4 Carbene catalysis in asymmetric reactions 
2.5 Phase transfer catalysis in asymmetric reactions 
2.6 Other activation modes
3 Conclusions and outlook

中图分类号: 

()

[1 ] Bredig G,Fiske W S. Biochem. Z. ,1912,7
[2 ] Pracejus H. Justus Liebigs Ann. Chem. ,1960,634,9—22
[3 ] Hajos Z G,Parrish D R. J. Org. Chem. ,1974,39: 1615—
1621
[4 ] Ender U,Sauer G,Wiechert R. Angew. Chem. Int. Ed. ,
1971,10: 496—497
[5 ] List B,Lerner R A,Barbas C F Ⅲ. J. Am. Chem. Soc. ,
2000,122: 2395—2396
[6 ] Sakthivel K,Notz W,Bui T,et al. J. Am. Chem. Soc. ,2001,
123: 5260—5267
[7 ] Ahrendt K A,Borths C J,MacMillan D W C. J. Am. Chem.
Soc. ,2000,122: 4243—4244
[8 ] List B,Yang J W. Science,2006,313: 1584—1586
[9 ] Berkessel A,Grger H. Asymmetric Organocatalysis. Weinheim:
Wiley-VCH,2005
[10] List B. Chem. Rev. ,2007,107: 5413—5415
[11] MacMillan D W C. Nature,2008,455: 304—308
[12] Melchiorre P,Marigo M,Carlone A,et al. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2008,47: 6138—6171
[13] Yu X H,Wang W. Chem. Asian J. ,2008,3: 516—532
[14] Mielgo A,Palomo C. Chem. Asian J. ,2008,3: 922—948
[15] Terada M. Chem. Commun. ,2008,4097—4112
[16] Kano T,Maruoka K. Chem. Commun. ,2008,5465—5473
[17] Paradowska J,Stodulski M,Mlynarski J. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2009,48: 4288—4297
[18] Lattanzi A. Chem. Commun. ,2009,1452—1463
[19] Xu L W,Luo J,Lu Y X. Chem. Commun. ,2009,1807—
1821
[20] Liu X H,Lin L L, Feng X M. Chem. Commun. , 2009,
6145—6158
[21] Jew S S,Park H G. Chem. Commun. ,2009,7090—7103
[22] Palomo C,Oiarbide M,López R. Chem. Soc. Rev. ,2009,38:
632—653
[23] You S L, Cai Q, Zeng M. Chem. Soc. Rev. ,2009,38:
2190—2201
[24] Shao Z H,Zhang H B. Chem. Soc. Rev. ,2009,38: 2745—
2755
[25] Leow D S,Tan C H. Chem. Asian J. ,2009,4: 488—507
[26] Rappoport Z. The Chemistry of Enamines. Weinheim: Wiley-
VCH,2005
[27] Mukherjee S,Yang J W,Hoffmann S,et al. Chem. Rev. ,
2007,107: 5471—5569
[28] Ramasastry S S V,Zhang H,Tanaka F,et al. J. Am. Chem.
Soc. ,2007,129: 288—289
[29] Kano T,Yamaguchi Y,Tanaka Y,et al. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2007,46: 1738—1740
[30] Luo S Z,Xu H,Li J Y,et al. J. Am. Chem. Soc. ,2007,
129: 3074—3075
[31] Xu X Y,Wang Y Z,Gong L Z. Org. Lett. ,2007,9: 4247—
4249
[32] Yang J W,Chandler C,Stadler M,et al. Nature,2008,452:
453—454
[33] Hayashi Y,Itoh T,Arataka S,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2008,47: 2082—2084
[34] Carcía-Carcía P,Ladépêche A,Halder R,et al. Angew. Chem.
Int. Ed. ,2008,47: 4719—4721
[35] Hayashi Y,Itoh T,Ohkubo M, et al. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2008,47: 4722—4724
[36] Chandler C,Galzerano P,Michrowska A,et al. Angew. Chem.
Int. Ed. ,2009,48: 1978—1980
[37] Michrowska A,List B. Nature Chemistry,2009,1: 225—228
[38] Nicewicz D A,MacMillan D W C. Science,2008,322: 77—80
[39] Nagib D A,Scott M E,MacMillan D W C. J. Am. Chem.
Soc. ,2009,131: 10875—10877
[40] Belot S,Vogt K A,Besnard C,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2009,48: 8923—8926
[41] Tietze L F, Beifuss U. Comprehensive Organic Synthesis.
Oxford: Pergamon,1991
[42] Knoevenagel E. Chem. Ber. ,1894,27: 2345—2346
[43] Erkkil A,Majander I,Pihko P M. Chem. Rev. ,2007,107:
5416—5470
[44] Singh R P,Bartelson K,Wang Y,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2008,130: 2422—2423
[45] Lu X J,Deng L. Angew. Chem. Int. Ed. ,2008,47: 7710—
7713
[46] Galzerano P,Pesciaioli F,Mazzanti A,et al. Angew. Chem.
Int. Ed. ,2009,48: 7892—7894
[47] Franzén J,Fisher A. Angew. Chem. Int. Ed. ,2009,48:
787—791
[48] Hayashi Y,Samanta S,Gotoh H,et al. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2008,47: 6634—6637
[49] Rideout D C,Breslow R. J. Am. Chem. Soc. ,1980,102:
7816—7817
[50] Narayan S,Muldoon J,Finn M G,et al. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2005,44: 3275—3279
[51] Cabrera S,Reyes E,Alemán J,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2008,130: 12031—12037
[52] Doyle A G,Jacobsen E N. Chem. Rev. ,2007,107: 5713—
5743
[53] Reisman S E,Doyle A G,Jacobsen E N. J. Am. Chem. Soc. ,
2008,130: 7198—7199
[54] Peterson E A,Jacobsen E N. Angew. Chem. Int. Ed. ,2009,
48: 6328—6331
[55] Uyeda C,Jacobsen E N. J. Am. Chem. Soc. ,2008,130:
9228—9229
[56] Zhang Y,Liu Y K,Kang T R,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2008,130: 2456—2457
[57] Ganesh M, Seidel D. J. Am. Chem. Soc. , 2008, 130:16464—16465
[58] Yang T,Ferrali A,Sladojevich F,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2009,131: 9140—9141
[59] Bui T,Syed S,Barbas C F Ⅲ. J. Am. Chem. Soc. ,2009,
131: 8758—8759
[60] De C K,Klauber E G,Seidel D. J. Am. Chem. Soc. ,2009,
131: 17060—17061
[61] Akiyama T,Itoh J,Yokota K,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2004,43: 1566—1568
[62] Uragauchi D,Terada M. J. Am. Chem. Soc. ,2004,126:
5356—5357
[63] Akiyama T. Chem. Rev. ,2007,107: 5744—5758
[64] Chen X H,Zhang W Q,Gong L Z. J. Am. Chem. Soc. ,
2008,130: 5652—5653
[65] Chen X H,Wei Q,Luo S W,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2009,131: 13819—13825
[66] Jiang J,Yu J,Sun X X,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,2008,
47: 2458—2462
[67] Xu S M,Wang Z,Zhang X,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2008,47: 2840—2843
[68] Terada M,Soga K,Momiyama N. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2008,47: 4122—4125
[69] Momiyama N,Tabuse H, Terada M. J. Am. Chem. Soc. ,
2009,131: 12882—12883
[70] Cheng X,Vellalath S,Goddard R,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2008,130: 15786—15787
[71] Rueping M,Antonchick A P,Sugiono E,et al. Angew. Chem.
Int. Ed. ,2009,48: 908—910
[72] Rueping M,Antonchick A P. Angew. Chem. Int. Ed. ,2008,
47: 10090—10093
[73] Hu W H,Xu X F,Zhou J,et al. J. Am. Chem. Soc. ,2008,
130: 7782—7783
[74] Han Z Y,Xiao H,Chen X H,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2009,131: 9182—9183
[75] Liu X Y,Che C M. Org. Lett. ,2009,11: 4204—4207
[76] Cai Q,Zhao Z A,You S L. Angew. Chem. Int. Ed. ,2009,
48: 7428—7431
[77] Terada M,Toda Y. J. Am. Chem. Soc. ,2009,131: 6354—
6355
[78] Igau A,Grutzmacher H,Baceiredo A,et al. J. Am. Chem.
Soc. ,1988,110: 6463—6466
[79] Arduengo A J Ⅲ,Harlow R L,Kline M. J. Am. Chem. Soc. ,
1991,113: 361—363
[80] Crabtree R H. Coord. Chem. Rev. ,2007,251: 595—595
[81] Enders D,Niemeier O,Henseler A. Chem. Rev. ,2007,107:
5606—5655
[82] Huang X L,He L,Shao P L,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2009,48: 192—195
[83] Zhang Y R,Lv H,Zhou D,et al. Chem. Eur. J. ,2008,14:
8473—8476
[84] Phillips E M,Reynolds T E, Scheidt K A. J. Am. Chem.
Soc. ,2008,130: 2416—2417
[85] Li Y,Feng Z,You S L. Chem. Commun. ,2008,2263—2265
[86] Enders D,Han J, Henseler A. Chem. Commun. , 2008,
3989—3991
[87] Enders D,Han J. Synthesis,2008,3864—3868
[88] Liu Q,Perreault S,Rovis T. J. Am. Chem. Soc. ,2008,130:
14066—14067
[89] Dirocco D A,Oberg K M,Dolton D M,et al. J. Am. Chem.
Soc. ,2009,131: 10872—10874
[90] Lathrop S P,Rovis T. J. Am. Chem. Soc. , 2009, 131:
13628—13630
[91] Struble J R,Kaeobamrung J,Bode J W. Org. Lett. ,2008,10:
957—960
[92] Hashimoto T,Maruoka K J. Chem. Rev. ,2007,107: 5656—
5682
[93] Furukawa T,Shibata N,Mizuta S,et al. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2008,47: 8051—8054
[94] Uraguchi D,Koshimoto K,Ooi T. J. Am. Chem. Soc. ,2008,
130: 10878—10879
[95] He R J,Wang X S,Hashimoto T,et al. Angew. Chem. Int.
Ed. ,2008,47: 9466—9468
[96] He R J,Ding C H,Maruoka K. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2009,48: 4559—4561
[97] Uraguchi D,Sakaki S,Ooi T. J. Am. Chem. Soc. ,2007,
129: 12392—12393
[98] Uraguchi D,Ito T,Ooi T. J. Am. Chem. Soc. ,2009,131:
3836—3837
[99] Uraguchi D,Ueki Y,Ooi T. J. Am. Chem. Soc. ,2008,130:
14088—14089
[100] Uraguchi D,Nakashima D,Ooi T. J. Am. Chem. Soc. ,2009,
131: 7242—7243
[101] Hashimoto T,Sakata K,Maruoka K. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2009,48: 5014—5017
[102] Fini F,Micheletti G,Bernardi L, et al. Chem. Commun. ,
2008,4345—4347
[103] Kim M H,Choi S H,Lee Y J,et al. Chem. Commun. ,2009,
782—784
[104] He R J,Shirakawa S,Maruoka K. J. Am. Chem. Soc. ,2009,
131: 16620—16621
[105]Wong O A,Shi Y A. Chem. Rev. ,2008,108: 3958—3987
[106] Bauer A,Westkmper F,Grimme S,et al. Nature,2005,436:
1139—1140
[107] Liu H J,Leow D,Huang K W,et al. J. Am. Chem. Soc. ,
2009,131: 7212—7213
[108] Yu Z P,Liu X H,Zhou L,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2009,48: 5195—5198
[109] Fu X,Loh W T,Tan C H,et al. Angew. Chem. Int. Ed. ,
2009,48: 7387—7390

[1] 岳长乐, 鲍文静, 梁吉雷, 柳云骐, 孙道峰, 卢玉坤. 多酸基硫化态催化剂的加氢脱硫和电解水析氢应用[J]. 化学进展, 2022, 34(5): 1061-1075.
[2] 李金涛, 张明祖, 何金林, 倪沛红. 低共熔溶剂在高分子合成中的应用[J]. 化学进展, 2022, 34(10): 2159-2172.
[3] 雷立旭, 周益明. 无溶剂或少溶剂的固态化学反应[J]. 化学进展, 2020, 32(8): 1158-1171.
[4] 白睿, 田晓春, 王淑华, 严伟富, 冮海银, 肖勇. 贵金属纳米颗粒的微生物合成[J]. 化学进展, 2019, 31(6): 872-881.
[5] 白东亚, 何军邀, 欧阳斌, 黄金, 王普. 手性芳基醇的生物催化不对称合成[J]. 化学进展, 2017, 29(5): 491-501.
[6] 何桥, 殷中琼, 陈华保, 张祖民, 王显祥, 乐贵洲. 茚及其衍生物的催化不对称合成[J]. 化学进展, 2016, 28(6): 801-813.
[7] 王爱玲, 郑学良, 赵壮志, 李长平, 郑学仿. 深共融溶剂在有机合成中的应用[J]. 化学进展, 2014, 26(05): 784-795.
[8] 刘湘, 潘争光, 许建和. 手性芳基邻二醇的不对称合成[J]. 化学进展, 2011, 23(5): 903-913.
[9] 杨凯 汪朝阳 傅建花 谭越河. 物理技术辅助的Knoevenagel反应*[J]. 化学进展, 2010, 22(11): 2126-2133.
[10] 方玲 石岩 朱成建. 有机小分子催化的β-酮酯不对称α-官能化反应[J]. 化学进展, 2010, 22(09): 1679-1686.
[11] 朱映光 翟昌伟 胡文浩. 不对称多组分反应[J]. 化学进展, 2010, 22(07): 1380-1396.
[12] 冯超 刘赛文 彭圣明 易兵 邓国军. 基于脱羧法的C-C键生成反应*[J]. 化学进展, 2010, 22(07): 1403-1413.
[13] 武素香 樊红雷 程燕 王前 韩布兴. CO2/H2O混合绿色介质中的有机催化反应*[J]. 化学进展, 2010, 22(07): 1286-1294.
[14] 张晓春 张锁江 左勇 赵国英 张香平. 离子液体的制备及应用*[J]. 化学进展, 2010, 22(07): 1499-1508.
[15] 丁玲 何天稀 熊云 吴家峰 陈立功 陈国需. 离子液体作为新型润滑材料的研究进展*[J]. 化学进展, 2010, 22(0203): 298-308.
阅读次数
全文


摘要

手性有机小分子催化的最新进展*