English
新闻公告
More
化学进展 2018, Vol. 30 Issue (8): 1067-1081 DOI: 10.7536/PC171231 前一篇   后一篇

• 综述 •

天然产物吲哚二酮哌嗪生物碱的结构及生物活性

贾斌, 马养民*, 陈镝, 陈璞, 胡岩   

  1. 陕西科技大学 陕西省轻化工助剂重点实验室 西安 710021
  • 收稿日期:2017-12-20 修回日期:2018-03-05 出版日期:2018-08-15 发布日期:2018-04-09
  • 通讯作者: 马养民 E-mail:mym63@sina.com
  • 基金资助:
    陕西省教育厅重点实验室项目(No.16JS010)资助

Studies on Structure and Biological Activity of Indole Diketopiperazine Alkaloids

Bin Jia, Yangmin Ma*, Di Chen, Pu Chen, Yan Hu   

  1. Shaanxi Key Laboratory of Chemical Additives for Industry, Shaanxi University of Science and Technology, Xi'an 710021, China
  • Received:2017-12-20 Revised:2018-03-05 Online:2018-08-15 Published:2018-04-09
  • Supported by:
    The work was supported by the Scientific Research Project for Key Laboratory of Shaanxi Province Education Department, China(No.16JS010).
吲哚二酮哌嗪生物碱是一种内生真菌次生代谢产物,多提取自曲霉属Aspergillus和青霉属Penicillium,是由不同氨基酸结合衍生而来的,在自然界分布广泛。该类化合物含有吲哚和二酮哌嗪两个母核,具有良好而广泛的生物活性,可为药物研发提供先导化合物,其新颖的结构和显著的生物活性也受到了化学全合成领域内学者的日益关注。本文主要从该类化合物的发现和化合物的结构以及化合物抗癌与抗肿瘤、抑菌、免疫调节、抗氧化及杀虫等生物活性方面对这类化合物的相关研究予以回顾,并对其结构与生物活性之间的活性构效关系进行了简要分析,为该类化合物的发现、合成及生物活性研究提供参考,并为药物研发提供借鉴。
Indole diketopiperazine alkaloids(Indole DKPs) are natural products isolated from secondary metabolites of endophytic fungi, especially in the genera Aspergillus and Penicillium of the phylum Ascomycota or sac fungi, showing diverse chemical structures, which contain two moieties indole and cyclic dipeptides and are derived from several amino acids, such as L -tryptophan、L -proline and L -alanine. They not only have a class of naturally occurring privileged structures but also exhibit a broad spectrum of biological activities that make them attractive scaffolds for drug discovery. Recently, many studies have shown that the sealkaloids having significant biological activities such as anticancer, antibacterial, immunomodulatory, antioxidant, and insecticidal activities. And the discovery of these activities has spawned numerous investigations into their synthesis. Meanwhile, the discovery of increasing numbers of new indole DKPs have led to an expanding range of bioactivities. The review summarizes briefly the considerable progress on bioactivities of these alkaloids isolated from various fungal strains in recent years. In addition, we also investigate structure-activity relationship of some compounds.The aim is to give an overview to provide useful reference for the extraction, synthesis and drug discovery of these compounds.
Contents
1 Introduction
2 Structure and classification of Indole DKPs
3 Biological activities of Indole DKPs
3.1 Anticancer and antitumor activity
3.2 Antibacterial activity
3.3 Antioxidant activity
3.4 Insecticidal activity
3.5 Other activities
4 Conclusion

中图分类号: 

()
[1] Li S M. Nat. Prod. Rep., 2010, 27:57.
[2] Waksman S A, Bugie E J. Bacteriol, 1944, 48:527.
[3] Ma Y M, Liang X A, Kong Y, Jia B. J. Agric. Food Chem., 2016, 64:6659.
[4] Borthwick A D. Chem. Rev., 2012, 112:3641.
[5] 李文利(Li W L), 夏娟(Xia J). 微生物学通报(Microbiology China), 2014, 41(1):111
[6] 李记太(Li J T), 代红光(Dai H G), 蔺志平(Lin Z P). 化学进展(Progress in Chemistry), 2007, 19(5):751.
[7] 马养民(Ma Y M), 刘斌(Liu B). 有机化学(Chinese Journal of Organic Chemistry), 2010, 30(11):1624.
[8] Francis E, Rahman R, Safe S, Taylor A. J. Chem. Soc. Perkin Trans., 1972, 4:470.
[9] Rahman R, Safe S, Taylor A. J. Chem. Soc. Perkin Trans., 1978, 12:1476.
[10] Li G Y, Li B G, Yang T, Yan J F, Liu G Y, Zhang G L. J. Nat. Prod., 2006, 69:1374.
[11] Fujimoto H, Sumino M, Okuyama E, Ishibashi M. J. Nat. Prod., 2004, 67:98.
[12] 李莉媛(Li L Y), 朱天骄(Zhu T J), 李德海(Li D H), 顾谦群(Gu Q Q). 中国抗生素杂志(Chinese Journal of Antibiotics), 2013, 38(3):161.
[13] Saito T, Suzuki Y, Koyama K, Natori S, Iitaka Y, Kinoshita T. Chem. Pharm. Bull., 1988, 36:1942.
[14] Kung A L, Zabludoff S D, France D S, Freedman S J, Tanner E A, Vieira A, Cornell-Kennon S, Lee J, Wang B, Wang J, Memmert K, Naegeli H U, Petersen F, Eck M J, Bair K W, Wood A W, Livingston D M. Cancer Cell, 2004, 6:33.
[15] 来芳芳(Lai F F), 牛非(Niu F), 杨瀚泽(Yang H Z), 周琬琪(Zhou W Q), 陈晓光(Chen X G). 药学学报(Acta Pharmaceutica Sinica), 2014, 49(6):849.
[16] Isham C R, Tibodeau J D, Jin W, Xu R F, Timm M M, Bible K C. Blood, 2007, 109:2579.
[17] Tibodeau J D, Benson L M, Isham C R, Owen W G, Bible1 K C. Antioxidants & Redox Signaling, 2009, 11:1097.
[18] Liu X, Guo S, Liu X, Su L. Apoptosis., 2015, 20:1499.
[19] Bae J S, Han M, Yao C, Chung J H. Chem. Biol. Interact., 2016, 245:66.
[20] Hauser D, Loosli H R, Niklaus P. Helv. Chim. Acta, 1972, 55:2182.
[21] Yu F X, Chen Y, Yang Y H, Li G H, Zhao P J. Nat. Prod. Res., 2017. DOI:10.1080/14786419.2017.1338285
[22] Takahashi C, Numata A, Ito Y, Matsumura E, Araki H, Iwaki H, Kushida K. J. Chem. Soc. Perkin Trans., 1994, 13:1859.
[23] Takahashi C, Minoura K, Yamada T, Numata A, Numata A, Kushida K, Shingu T, Hagishita S, Nakai H, Sato T, Harada H. Tetrahedron, 1995, 51:3483.
[24] Chu M, Truumees I, Rothofsky M L, Patel M G, Gentil F, Das P R, Puar M S, Lin S L. J. Antibiot., 1995, 48:1440.
[25] Feng Y, Blunt J W, Cole A L J, Cannon J F, Robinson W T, Munro M H G. J. Org. Chem., 2003, 68:2002.
[26] Feng Y, Blunt J W, Cole A L J, Munro M H G. J. Nat. Prod., 2004, 67:2090.
[27] Li L, Li D, Luan Y, Gu Q, Zhu T. J. Nat. Prod., 2012, 75:920.
[28] Wang F Q, Tong Q Y, Ma H R, Xu H F, Hu S, Ma W, Xue Y B, Liu J J, Wang J P, Song H P, Zhang J W, Zhang G, Zhang Y H. Sci. Rep., 2015, 5:9294.
[29] Gonda K E, Jendrossek D, Molitoris H P. Hydrobiologia, 2000, 426:173.
[30] Blunt J W, Copp B R, Munro M H, Northcote P T, Prinsep M R. Nat. Prod. Rep., 2006, 23:26.
[31] Usami Y, Yamaguchi J, Numata A. Heterocycles, 2004, 63:1123.
[32] Carr G, Tay W, Bottriell H, Andersen S K, Mauk A G, Andersen R. J. Org. Lett., 2009, 11:2996.
[33] Prendergast G C. Oncogene, 2008, 27:3889.
[34] Kato H, Yoshida T, Tokue T, Nojiri Y, Hirota H, Ohta T, Williams R M, Tsukamoto S. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2007, 46:2254.
[35] Tsukamoto S, Kato H, Samizo M, Nojiri Y, Onuki H, Hirota H, Ohta T. J. Nat. Prod., 2008, 71:2064.
[36] Kagiyama I, Kato H, Nehira T, Frisvad J C, Sherman D H, Williams R M, Tsukamoto S. Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 2016, 55:1128.
[37] Sugie Y, Hirai H, Inagaki T, Ishiguro M, Kim Y J, Kojima Y, Sakakibara T, Sakemi S, Sugiura A, Suzuki Y, Brennan L, Duignan J, Huang L H, Sutcliffe J, Kojima N. J. Antibiot., 2001, 54:911.
[38] Qian-Cutrone J, Huang S, Shu Y Z, Vyas D, Fairchild C, Menendez A, Krampitz K, Dalterio R, Klohr S E, Gao Q. J. Am. Chem. Soc., 2002, 124:14556.
[39] Fenical W, Jensen P R, Cheng X C. US 6066635A, 2000.
[40] Wulff J E, Herzon S B, Siegrist R, Myers A G. J. Am. Chem. Soc., 2007, 129:4898.
[41] Gao H, Zhu T, Li D, Gu Q, Liu W. Arch. Pharmacal Res., 2013, 36:952.
[42] Arai K, Kimura K, Mushiroda T, Yamamoto Y. Chem. Pharm. Bull., 1989, 37:2937.
[43] Cui C B, Kakeya H, Okada G, Onose R, Ubukata M, Takahashi I, Isono K, Osada H. J. Antibiot., 1995, 48:1382.
[44] Cui C B, Kakeya H, Osada H. Tetrahedron, 1997, 53:59.
[45] Cui C B, Kakeya H, Okada G, Onose R, Osada H. J. Antibiot., 1996, 49:527.
[46] Cui C B, Kakeya H, Osada H. J. Antibiot., 1996, 49:534.
[47] Cui C B, Kakeya H, Osada H. J. Antibiot., 1996, 49:832.
[48] Cui C B, Kakeya H, Osada H. Tetrahedron, 1996, 52:12651.
[49] Wang Y, Li Z L, Bai J, Zhang L M, Wu X, Zhang L, Pei Y H, Jing Y K, Hua H M. Chem. Biodivers., 2012, 9:385.
[50] Gao N, Shang Z C, Yu P, Luo J, Jian K L, Kong L Y, Yang M H. Chin. Chem. Lett., 2017, 28:1194.
[51] Xie F, Li X B, Zhou J C, Xu Q Q, Wang X N, Yuan H Q, Lou H X. Chem. Biodivers., 2015, 12:1313.
[52] Rabindran S K, Ross D D, Doyle L A, Yang W, Greenberger L M. Cancer Res., 2000, 60:47.
[53] Li G Y, Yang T, Luo Y G, Chen X Z, Fang D M, Zhang G L. Org. Lett., 2009, 11:3714.
[54] 赵文英(Zhao W Y), 张亚鹏(Zhang Y P), 刘红兵(Liu H B), 朱天骄(Zhu T J), 顾谦群(Gu Q Q), 方玉春(Fang Y C), 朱伟明(Zhu W M). 微生物药物筛选(J. Chin. Antibiot.), 2006, 31(12):749.
[55] Wang W L, Lu Z Y, Tao H W, Zhu T J, Fang Y C, Gu Q Q, Zhu W M. J. Nat. Prod., 2007,70:1558.
[56] Zhang M, Wang W L, Fang Y C, Zhu T J, Gu Q Q, Zhu W M. J. Nat. Prod., 2008, 71:985.
[57] Wang F, Fang Y, Zhu T, Zhang M, Lin A, Gu Q Q, Zhu W M. Tetrahedron, 2008, 64:7986.
[58] Sanz-Cervera J F, Stocking E M, Usui T, Osada H, Williams R M. Biorg. Med. Chem., 2000, 8:2407.
[59] Wang H S, Usui T, Osada H, Ganesan A. J. Med. Chem., 2000, 43:1577.
[60] Sebahar P R, Osada H, Usui T, Williams R M. Tetrahedron, 2002, 58:6311.
[61] Cheng M N, Wang H, Gong L Z. Org. Lett., 2011, 13:2418.
[62] Kozlovsky A G, Vinokurova N G, Adanin V M, Burkhardt G, Dahse H M, Gra U. J. Nat. Prod., 2000, 63:698.
[63] Cai S X, Sun S W, Peng J X, Kong X L, Zhou H N, Zhu T J, Gu Q Q, Li D H. Tetrahedron, 2015, 71:3715.
[64] Varoglu M, Corbett T H, Valeriote F A, Crews P. J. Org. Chem., 1997, 62:7078.
[65] Reusser F.J. Bacteriol., 1968, 96:1285.
[66] Argoudelis A D, Reusser F. J. Antibiot., 1971, 24:383.
[67] Sun R, Gao Y X, Shen K Z, Xu Y B, Wang C R, Liu H Y, Dong J Y. Phytochem. Lett., 2011, 4:101.
[68] Ebead G A, Overy D P, Berrue F, Kerr R G. IMA Fungus, 2012, 3:189.
[69] Joshi B K, Gloer J B, Wicklow D T. J. Nat. Prod., 1999, 62:730.
[70] Xu G B, He G, Bai H H, Yang T, Zhang G L, Wu L W, Li G Y. J. Nat. Prod., 2015, 78:1479.
[71] Zheng C J, Kim C J, Bae K S, Kim Y H, Kim W G. J. Nat. Prod., 2007, 69:1816.
[72] Zheng C J, Prak S H, Koshino H, Kim Y H, Kim W G. J. Antibiot., 2007, 60:61.
[73] El-Gendy B E M, Rateb M E. Bioorg. Med. Chem. Lett., 2015, 25:3125.
[74] Zhang H C, Ma Y M, Liu R, Zhou F. Biochem. Syst. Ecol., 2012, 45:31.
[75] 张弘弛(Zhang H C), 刘瑞(Liu R), 李慧(Li H), 安志鹏(An Z P), 周凤(Zhou F). 西北林学院学报(J. Northwest Forestry Univ.), 2017, 32(1):197.
[76] 吴昊(Wu H). 陕西科技大学硕士论文(Master's Dissertation of Shaanxi University of Science & Technology), 2013.
[77] Ma Y M, Wu H, Zhang J, Li Y. Chirality, 2013, 25:656.
[78] Ma Y M, Ren D C, Wu H, Zhang J, Feng T, Li Y. Chirality, 2014, 26:790.
[79] Ma Y M, Fan C, Jia B, Cheng P, Liu J, Ma Y Q, Qiao K. Chirality, 2017, 29:737.
[80] Zhou L N, Zhu T J, Cai S X, Gu Q Q, Li D H. Helv. Chim. Acta, 2010, 93:1758.
[81] Li Y, Li X, Kim S K, Kang J S, Choi H D, Rho J R, Son B W. Chem. Pharm. Bull., 2004, 52:375.
[82] 孙华(Sun H), 张亚洲(Zhang Y Z), 王鹏飞(Wang P F), 王栋(Wang D), 张倩(Zhang Q), 袁媛(Yuan Y), 滕玉鸥(Teng Y O). 天津科技大学学报(J.Tianjin Univ. Sci. Tech.), 2017, 32(3):1.
[83] Dong J Y, He H P, Shen Y M, Zhang K Q. J. Nat. Prod., 2005, 68:1510.
[84] Paterson R R M, Simmonds M J S, Kemmelmeier C, Blaney W M. Mycol. Res., 1990, 94:538.
[85] Whyte A C, Gloer J B, Wicklow D T, Dowd P F. J. Nat. Prod., 1996, 59:1093.
[86] Guzman F S D, Gloer J B, Wicklow D T, Dowd P F. J. Nat. Prod., 1992, 55:931.
[87] Hayashi H. Stud. Nat. Prod. Chem., 2005, 32:549.
[88] Rateb M E, Hallyburton I, Houssen W E, Bull A T, Goodfellow M, Santhanam R, Jaspars M, Ebel R. RSC Advances, 2013, 3:14444.
[89] An C Y, Li X M, Li C S, Xu G M, Wang B G. Mar. Drugs, 2014, 12:746.
[90] Fujimoto H, Fujimaki T, Okuyama E, Yamazaki M. Chem. Pharm. Bull., 1999, 47:1426.
[91] Mullbacher A, Waring P, Tiwari-Palni U, Eichner R D. Mol. Immunol., 1986, 23:231.
[92] Zhang Q, Wang S Q, Tang H Y, Li X J, Zhang L, Jian X, Gao Y Q, Zhang A L, Gao J M. J. Agric. Food Chem., 2013, 61:11447.
[93] 孟玲玲(Meng L L), 班晓敏(Ban X M), 张皓博(Zhang H B), 张海彬(Zhang H B). 南京农业大学学报(J. Nanjing Agricult. Univ.), 2015, 38(6):998.
[94] Sabater-Vilar M, Nijmeijer S, Fink-Germmels J. J. Food Prot., 2003, 66:2123.
[95] Yu L Y, Ding W J, Wang Q Q, Ma Z J, Xu X W, Zhao X F, Chen Z. Tetrahedron, 2017, 73:907.
[96] 柳克俊(Liu K J), 张智敏(Zhang Z M), 冉挺(Ran T), 陈红丽(Chen H L), 陆涛(Lu T), 陈亚东(Chen Y D). 中国药科大学学报(J. Chin. Pharmaceutical Univ.), 2015, 46(3):264.
[97] Srinivasan U, Bala A, Jao S C, Starke D W, Jordan T W, Mieyal J J. Biochemistry, 2006, 45:8978.
[98] Cai S, Kong X, Wang W, Zhou H, Zhu T, Li D, Gu Q. Tetrahedron Lett., 2012, 53:2615.
[99] 林亚伟(Lin Y W), 王立平(Wang L P), 王乂(Wang Y), 王伟(Wang W), 郝杰杰(Hao J J), 朱伟明(Zhu W M). 有机化学(Chin. J. Org. Chem.), 2015, 35(9):1955.
[100] 马养民(Ma Y M), 范超(Fan C). 有机化学(Chin. J. Org. Chem.), 2016, 36(10):2380.
[1] 吴晓晓, 马开庆. 百部生物碱的全合成[J]. 化学进展, 2020, 32(6): 752-760.
[2] 宁鹏, 程云辉, 许宙, 丁利, 陈茂龙. 金属-有机框架材料在活性肽富集中的应用[J]. 化学进展, 2020, 32(4): 497-504.
[3] 张聪, 岳巧丽, 陶丽霞, 胡莹莹, 李晨钟, 唐波. 基于核酸探针的光学传感方法和细胞成像研究[J]. 化学进展, 2019, 31(6): 858-871.
[4] 英启炜, 廖建国, 吴民行, 翟智皓, 刘欣茹. 球形生物活性玻璃作为运输载体的研究[J]. 化学进展, 2019, 31(5): 773-782.
[5] 闫新, 李意羡, 贾月梅, 俞初一. 糖苷化的亚氨基糖:分离、合成与生物活性[J]. 化学进展, 2019, 31(11): 1472-1508.
[6] 刘吕花, 郑延延*, 张丽芳, 熊成东. 硬组织植入生物活性聚醚醚酮复合材料[J]. 化学进展, 2017, 29(4): 450-458.
[7] 袁硕, 孙德群. β-模拟肽的构象限制在药物设计中的应用[J]. 化学进展, 2016, 28(7): 1084-1098.
[8] 胡代花, 陈旺, 王永吉. 活性维生素D3类似物的合成及构效关系研究[J]. 化学进展, 2016, 28(6): 839-859.
[9] 侯辉, 孙德群. 模拟肽的构象限制在药物设计中的应用[J]. 化学进展, 2015, 27(9): 1260-1274.
[10] 杨冬梅, 周宇涵, 常晴, 赵一龙, 曲景平. 三氟甲基烷基酮的生物活性及合成方法[J]. 化学进展, 2014, 26(06): 976-986.
[11] 崔建国, 刘亮, 甘春芳, 肖琦, 黄燕敏. 芳(杂)环甾体化合物的合成及生理活性研究[J]. 化学进展, 2014, 26(0203): 320-333.
[12] 王路, 周百斌, 刘家仁. 抗癌多金属氧酸盐[J]. 化学进展, 2013, 25(07): 1131-1141.
[13] 朱妍妍, 艾嫦, 张嘉, 张正旺, 赵长琦. 具有生物活性的植物内生真菌次生代谢产物[J]. 化学进展, 2011, 23(4): 704-730.
[14] 张本印 王环 沈建伟 杨晓艳 罗晓东 张晓峰. 大戟属三萜类结构及生物活性*[J]. 化学进展, 2010, 22(05): 877-887.
[15] 马养民 赵洁 周雪宁. 植物内生真菌抗植物病原真菌活性物质的研究*[J]. 化学进展, 2010, 22(0203): 440-448.